Hoe weet je of het waar is?

Het is een wondere wereld. Vrij mysterieus ook, als je het probeert te begrijpen. We groeien op met allerlei mooie verklarende verhalen. Sommige daarvan geloven we, andere doen we af als onzin, en de rest: dat weten we nog niet. Zou kunnen, misschien ook niet?

Het is een wondere wereld. Vrij mysterieus ook, als je het probeert te begrijpen. We groeien op met allerlei mooie verklarende verhalen. Sommige daarvan geloven we, andere doen we af als onzin, en de rest: dat weten we nog niet. Zou kunnen, misschien ook niet?

Er is een grensgebied dat veel controverse veroorzaakt tussen gelovers en niet-gelovers. Dat is de schimmige wereld van het bovennatuurlijke. De wereld van goden, engelen, entiteiten, gedachtekracht en intelligente kwantumdeeltjes. Zaken die wetenschappelijk niet zijn aangetoond, maar wel wijdverspreid en universeel in verschillende culturen en bijbehorende folklore leven.

Dat de mens het niet als objectief feit kan aantonen betekent volgens niet-gelovers dat het waarschijnlijk niet bestaat. Volgens overtuigde gelovers bestaat het wel degelijk, maar de wetenschap kan het niet aantonen. Zij voelen intuïtief dat het er is.

Wetenschap kan volgens deze mensen het geestelijke leven niet raken, beoordelen, meten of vatten. Alleen aardse verbanden kan ze blootleggen, zaken tussen hemel en aarde zijn daar te ongrijpbaar voor, daar heb je een bijzondere intuïtie of gave voor nodig.

Als jij ergens in het midden staat tussen gelovers en niet-gelovers dan vraag je je misschien af:

Hoe weet je of iets waar is?

Toegegeven: het is niet altijd belangrijk te weten of het waar is? Een vrolijke horoscoop kan geen kwaad. De suggestie dat je op dinsdagmiddag een bijzonder iemand tegenkomt, maakt dat je die dag misschien wel erg open staat voor contact. Een medium die lieve boodschappen geeft uit het hiernamaals biedt troost. Denken dat een liefdevolle God dag en nacht over je waakt ook. Waar of niet, who cares? Een alternatieve genezer die claimt kanker te genezen en verwacht dat je de chemokuur stopzet is een ander verhaal. Iemand die denkt dat ie het paradijs komt als ie zichzelf en (on)schuldige ongelovigen opblaast ook.

De grens lijkt duidelijk, maar is dat ook zo?

Zo lang er een bepaalde twijfel en tolerantie bestaat is er weinig aan de hand. Maar geloven in dingen waar geen objectief bewijs voor bestaat, zorgt vrij gemakkelijk voor een hellend vlak (zoals boven beschreven). We bedoelen het allemaal goed, maar zolang de ‘objectieve werkelijkheid’ ons niet meer corrigeert met echte bewijzen kunnen onschuldige overtuigingen gevaarlijk worden. Het belangrijkste instrument wat we hiervoor hebben is…

Wetenschap
Wetenschap betekent niets anders dan het ontwikkelen van grondige testen om te controleren of iets met de werkelijkheid strookt. Kortom: is het meer dan alleen ‘wishful thinking’? Het is een onophoudelijk proces, geen geloof. Wetenschappelijk onderzoek corrigeert zichzelf d.m.v. nieuwe en vaak betere tests en geeft geen absolute waarheden. Een wetenschapper kan het zich eenvoudigweg niet veroorloven om geen ‘open mind’ te hebben. Als zijn hypothese niet klopt, dan zal hij daar door eigen of andermans onderzoek achterkomen. Het is geen geopenbaarde waarheid waartoe slechts een persoon of een bepaalde groep het privilige toe heeft. Het is niet gebaseerd op vertrouwen of geloof: het is zo, of niet.

Nietszeggende argumenten van de gelover
Hieronder een aantal nietzeggende argumenten die je maar beter kunt vermijden als je een beetje respect voor de werkelijkheid wilt houden. Als voorbeeld nemen we het voorbeeld van de astrologie.

Wetenschap kan zaken die heilig, tijdloos en paranormaal zijn NIET verklaren of bewijzen
Het feit dat sommige dingen (nog) geen wetenschappelijke verklaring hebben betekent uiteraard niet dat het niet bestaat. Er is heel veel waar we weinig tot niks over weten, maar dat betekent in het geval van pak hem beet de astrologie niet dat het daarom WEL waar is. Astrologie is een theorie waarvan je wel degelijk onderzoeksmatig kunt nagaan of de veronderstellingen kloppen of niet. En dat is ook gebeurd.

Mijn gevoel zegt dat het klopt en daar doet de wetenschap niks aan af
Dat iets goeds of echt voelt, betekent niet dat het echt is. Veel mensen hebben of kennen mensen met bijzondere ervaringen die door wetenschappers niet worden erkend. Er zijn talloze getuigenverklaringen van ervaringen met helderzienden, alternatieve therapieën en andere zaken. Is het daarom per se waar? Nee, misschien wel, maar misschien ook niet. In veel gevallen is de verklaring die iemand heeft vaak niet per sé de juiste?

Het ondubbelzinnig aangetoonde placebo-effect laat goed zien waar je eigen geest tot in staat is. Waar mensen dachten dat een neppil een genezende werking had omdat het gepresenteerd werd als medicijn was het in realiteit de kracht van iemands geloof daarin. Helaas blijkt bij bekende altnernatieve therapiëen als Reiki, Healing Touch, homeopathie, kinesiologie vooral dat het geval.

De astrologie is al zo oud en wordt gebruikt door zoveel culturen, er moet wel iets van waarheid in zitten
Eerlijk gezegd ging ik er ook altijd vanuit dat astrologie wel een beetje waar moest zijn: als zoveel mensen en culturen erin geloven.’De waarheid is geen kwestie van neuzen tellen,’ zei een inmiddels overleden wijsgeer. Als veel mensen geloven dat de wereld plat is, maakt dat het niet tot tot waarheid. Dat weten we inmiddels. Ook de goden Zeus en Thor worden niet meer serieus genomen. Het feit dat astrologie al duizenden jaren bestaat, maakt het niet meer of minder waar. Wel worden we steeds handiger in het ontwikkelen van instrumenten om oude ‘waarheden’ aan onderzoek te onderwerpen. De uitkomst is niet altijd de gewenste.

Wetenschap kan ook niet bewijzen dat het niet bestaat
Ook dit is een non-argument. De wetenschap kan ook niet bewijzen dat Sinterklaas niet bestaat. Punt.

Tot slot
Geloof, spiritualiteit en zingeving zijn heel persoonlijk en worden door iedereen op een eigen manier ingevuld. Het is niet mijn bedoeling om mensen te beledigen, of heilige kruisjes omver te schoppen. Echter: geloof dat tegen beter weten in in stand wordt gehouden, waar geld mee wordt verdiend wordt en waar belangrijke beslissingen op worden gebaseerd, kun je echter maar beter met een korrel zout nemen.