Liefde, daar kun je voor kiezen. Als je niet teveel keuzes hebt, althans.
In Manhattan is meer dan de helft van de mensen alleenstaand. Alleen een Hawaiiaans eilandje dat ooit dienst deed als leprakolonie overtroeft het New Yorkse stadsdeel. In Amsterdam zijn momenteel twee van de vijf mensen tussen de vijfentwintig en veertig alleenstaand. Veelal leuke, creatieve, aantrekkelijke singles die in een stad wonen waarvan een groot deel ook leuk, creatief, aantrekkelijk en single is. De meesten daarvan willen een fijne relatie.
Hier klopt iets niet.
Liefde, daar kun je voor kiezen. Als je niet teveel keuzes hebt, althans.
In Manhattan is meer dan de helft van de mensen alleenstaand. Alleen een Hawaiiaans eilandje dat ooit dienst deed als leprakolonie overtroeft het New Yorkse stadsdeel. In Amsterdam zijn momenteel twee van de vijf mensen tussen de vijfentwintig en veertig alleenstaand. Veelal leuke, creatieve, aantrekkelijke singles die in een stad wonen waarvan een groot deel ook leuk, creatief, aantrekkelijk en single is. De meesten daarvan willen een fijne relatie.
Hier klopt iets niet.
Natuurlijk, er is sprake van zelfselectie: steden trekken studenten, ambitieuze singles en vrije vogels aan die op het moment dat zij een partner hebben en een gezin willen stichten weer wegtrekken. Dat verklaart een deel van de singles. Maar er is meer aan de hand.
Een bekend jampotjes-experiment uit 2000 werpt licht op de zaak. In een vergelijkend warenonderzoekje van psycholoog Barry Schwartz werden voor een delicatessenwinkel op de ene dag vierentwintig potjes met verschillende soorten jam uitgestald, op de andere dag zes. De vierentwintig potjes trokken veel meer aandacht, maar of er nu veel of weinig potjes stonden, geïnteresseerden proefden er toch maar een of twee. Als het op kopen aankwam, werd er bij de uitstalling van zes potjes veel meer jam verkocht dan bij de grote uitstalling. Dit soort meerkeuze-experimenten is met talloze andere producten en activiteiten herhaald. Met steeds dezelfde resultaten.
Uit een onderzoek onder New Yorkers bleek dat de singles in Manhattan niet alleen de meeste keuze hebben, ze zijn ook verreweg het meest kieskeurig. Op datingsites hebben deze mensen de langste eisenlijstjes en het merendeel klaagt over een gebrek aan leuke loslopende mannen en vrouwen.
Psychologen en opvoeders weten allang: als je een mensenbrein veel concurrerende opties geeft, verlamt het. Het kan niet de gevolgen van alle keuzes overzien en vindt daardoor geen van de keuzes bevredigend. Het brein probeert spijt te voorkomen en blijft eindeloos in cirkeltjes ronddraaien. Meer dan vijf, zes opties maakt niet gelukkiger, zegt psychologisch onderzoek.
Toch denken we hardnekkig dat geluk synoniem is met meer keuzevrijheid. Wij vinden dat het allerhoogste goed. Elke dag opnieuw worden we geconfronteerd met talloze beslissingen die ons geluk moeten vergroten. Te beginnen met de kleur van het koffiekuipje, eindigend met onze favoriete tv-serie. Ook in ons liefdesleven mogen we – sinds hippies, anticonceptiemiddelen en geëmancipeerde vrouwen de weg vrijmaakten – improviseren hoe we liefhebben, met wie, hoe lang en hoe vaak.
Waar twee generaties geleden de liefde nog in een vissenkom werd gemaakt – je had slechts de keuze uit drie of vier huwbare partners in je dorp – hebben we tegenwoordig de oceaan die internet heet tot onze beschikking. Zelfs wanneer je als kluizenaar leeft of ziek thuiszit met diepdonkere wallen en een druipneus kun je aandacht voor jezelf opeisen met een knap profielfotootje en pakkend tekstje. Op elk tijdstip van de dag. Je kunt alleen in Nederland al kiezen uit driehonderd datingsites en talloze sociale netwerksites. Je kunt elke dag opnieuw een potentiële scharrel of partner opduiken. Je kunt oude exen op Facebook weer eens opzoeken, Twitteren met fotomodellen en sexcammen met iemand in Australië.
Die vrijheid heeft voordelen. Vooral als je door al je collega’s en dorpsgenoten heen bent en in je dagelijks leven weinig potentiële partners tegenkomt. Mensen die snel tevreden zijn, varen wel bij de mogelijkheden van deze meerkeuzemaatschappij. Voor perfectionisten en twijfelaars – een groep die groeit naarmate de mogelijkheden toenemen – is het dankzij Facebook&co een hele uitdaging gelukkig in de liefde te zijn. Onze neiging om de beste deal te krijgen maakt ons perfectionistischer en oppervlakkiger – we willen de knapste, slimste of succesvolste die we kunnen krijgen in plaats van degene met wie we goed kunnen opschieten. En als jij er wel uit bent, dan wellicht de ander weer niet. Al die mogelijkheden doen ons collectief het hoofd op hol slaan.
Een wijs iemand – Voltaire – zei ooit: ‘With great power, comes great responsibility.’ Great power is niets anders dan ‘het hebben van heel veel mogelijkheden’. We hebben tegenwoordig objectief gezien meer mogelijkheden en rijkdom dan -pak ’m beet – Napoleon, de machtigste man in zijn tijd. Hoe je daar verantwoordelijk mee omgaat is minder duidelijk. Napoleon wist dat ook niet echt.
Het is in ieder geval noodzakelijk te erkennen dat juist hardnekkig zoeken naar de beste optie ons ongelukkig houdt; dat is de paradox van keuze. Al die eindeloze mogelijkheden die we voor onszelf gecreëerd hebben, helpen niet om liefde, saamhorigheid en vreugde te laten ontstaan.
Het goede nieuws dat ik daaruit leer: we kunnen ons de moeite, geld en ellende besparen. We hebben slechts iets meer daadkracht nodig. De koffiejuffrouw op het werk, de barvrouw van de tennisclub of de ex die nu weer lekker in haar vel lijkt te zitten? Om het een kans te geven moeten we – slechts af en toe – stoppen alle opties eindeloos te blijven overwegen. Geluk is niet de keuzevrijheid, geluk begint bij kiezen.
Dit stuk stond in de oktoberissue van het maandblad Esquire.
Meer lezen? Bestel voor slechts 12,50 ons boek Liefde in tijden van Facebook.
Recente reacties