Psychologisch woordenboek: angst en paniek

Angst is een normale fysieke reactie als er gevaar dreigt. Het is het alarmsysteem van het lichaam om ons te beschermen. Bij de mens werkt dit alarmmechanisme ingewikkelder dan bij het gemiddelde zoogdier. De mens is – voor zover we weten – het enige dier dat zowel over zijn eigen verleden als toekomst kan nadenken. Dat heeft voordelen. Door de lessen van het verleden leren we vooruitzien zodat we creatief op toekomstige problemen kunnen anticiperen. Het nadeel van deze creativiteit is dat onze innerlijke scenario’s een loopje met ons kunnen nemen.

Overmatig piekeren, angst voor sociale situaties, angst voor tentamens. Een angstige ervaring uit het verleden leeft voort omdat we de angst gekoppeld hebben aan bepaalde dingen die ons er steeds opnieuw aan herinneren. Bepaalde triggers of situaties die doen denken aan het angstmoment roepen de angst opnieuw op. Dat noemen we conditioneren.

Vaak bestaat angst uit een vicieuze cirkel waarin angst voor de angst (en het koste wat kost die angst willen vermijden) een belangrijke motor is voor het voortbestaan ervan.

Angstige gedachte > angstige gevoelens > meer angstige gedachten > nog heftigere angstgevoelens enzovoorts.

Hoewel angst overweldigend en verlammend kan zijn, is er in therapie goed iets aan te doen.

Behandeling voor angst
Over angst bestaat het misverstand dat het goed is te weten waar het vandaan komt: pas als je inzicht hebt in je problemen kun je veranderen. Dat blijkt in de praktijk niet waar. Je kunt een levenlang proberen uit te zoeken waar je angsten vandaan komen, maar als je wilt dat de angst minder wordt heb je meer aan een andere strategie: stoppen met vermijden waar je bang voor bent. Dit noemen we exposure.

Angst wordt paradoxaal genoeg minder als je er niet aan probeert te ontsnappen. Angst en vermijding zijn elkaars beste vrienden. Door te vermijden voed je angst, en hoe langer je iets succesvol weet te vermijden hoe groter de angst wordt om uiteindelijk wel met je spoken geconfronteerd te worden.

Deze vicieuze cirkel kun je doorbreken door (meestal geleidelijk, stap voor stap, op een strategische manier) NIET meer te vermijden. Zo kan het dat mensen met een heftige spinfobie uiteindelijk weer durven spelen met spinnen, vliegangstigen een overzees reisje maken in een dubbeldekker en verlegen mensen weer met plezier naar een feestje gaan.

In het verlengde van deze exposure liggen nieuwe technieken zoals we die uit meditatiebeoefening kennen: acceptatie en mindfulness. Accepteer of observeer je angst zonder er iets aan te doen. Niet vechten tegen angst zorgt voor een breuk in de cirkel van angst. Ook ademhalingstechnieken kunnen goed helpen de vicieuze cirkel van angst te doorbreken.

Voor meer informatie over angst en de behandeling ervan kijk je hier