Psychologisch woordenboek: het pavlov-effect

Ivan Pavlov (1849-1936) luidde een nieuw psychologisch tijdperk in toen hij zijn hondjes Boy en Zolotisty liet kwijlen na het horen van een bel. Omdat het geklingel een aantal keer tegelijkertijd werd aangeboden met een bakje hondenvoer, associeerden de verder niet overmatig intelligente beestjes de bel met de brokken. De bel alleen bleek daarna genoeg om de beestjes het water in de bek te laten lopen. Dit wordt klassiek conditioneren genoemd: een biologische behoefte wordt gekoppeld aan iets wat er (nog) niets mee te maken heeft en roept daarna zelfstandig dezelfde reactie op. Heer Pavlov werd hiermee de vader van de gedragspsychologie. Deze gaat ervan uit dat je gedrag volledig kunt verklaren door de principes van beloning en straf. Praten is niet nodig; als je iemand straft voor ongewenst gedrag en beloont voor het goede dan komt ie vanzelf op het rechte pad. Snuggere reclamemensen weten precies wat ze doen als ze een mooie vrouw aan een auto of slankelijn-produkt koppelen. De man moet denken dat hij met zo’n stalen ros een mooie vrouw kan vangen, de vrouw dat ze door het eten van magere margarine net zo aantrekkelijk wordt als de vrouw in het filmpje. Als je partner tot jouw ergernis een aanbetaling heeft gedaan voor een onnodig dure auto of hij boos wordt omdat jij weer met zo’n smaakloos pakje nepboter thuis komt… het was Pavlov!