De ex die maar niet exit gaat

Sommige mensen blijven rustig maanden- of jarenlang sukkelen met een persoon waarvan ze vermoeden dat ze er uiteindelijk niet verder mee komen. Het lukt niet, het gaat niet, een van beiden twijfelt, of allebei. Dat creëert een moerassige situatie. Noch land, noch water. Je kunt er geen liefdesnest op bouwen, gezellig waterpoloën lukt ook niet.

Probleem: net zoals het plakkerige moeras je weerhoudt door te lopen naar vaste grond, zo houden jouw gevoelens van hechting, schuld of verdriet je vast in deze relatie. Het is een vicieuze cirkel: hoe meer energie je erin steekt en hoe waardevoller de momenten worden dat het wel even gezellig is, hoe moeilijker het voelt de relatie los te laten en door te gaan met je leven.

Waarom slechte relaties verslavend zijn?

Wanneer raken mensen het meest verslaafd (of het nou aan bepaald gedrag, slechte relaties of drugs is)? Er is een bekend psychologisch onderzoek, gedaan met muizen, dat inzicht geeft in de verslavingsmechaniek van onze eigen soort. In het onderzoek werden een grote groep muizen onderverdeeld in drie groepen. Alle muizen werden gestimuleerd om aan een belletje te trekken door ze te belonen met voedsel als het ze lukte. In groep één werden de muizen zeer regelmatig beloond met voedsel als zij succesvol aan het belletje trokken. De muizen uit de tweede groep werden slechts heel sporadisch (praktisch nooit) beloond en die uit groep drie werden af en toe, op willekeurige wijze beloond – zij konden niet voorspellen wanneer dat zou zijn. Hoe veranderde dit verschil in beloning het gedrag en persoonlijkheid van deze ongewenste huisdiertjes? De muizen uit de eerste groep waren het meest relaxt, zij wisten ten allen tijde dat ze aan het voedsel konden komen wanneer ze honger kregen. De tweede groep bestond uit een beetje depressievige, hulpeloze muizen. Terecht, zij leken geen invloed te hebben op hun erbarmelijke levensomstandigheden. De laatste groep muizen hadden het iets beter, maar ze waren wel het meest gestresst. Zij wisten nooit wanneer ze weer beloond zouden worden en bleven werden daardoor neurotisch aan het belletje trekken. Zij werkten het hardst waren het meest verslaafd.

Zijn wij heel anders dan muizen? Nee, ook mensen, zoals casino-enthousiastelingen maar al te goed weten, raken het meest verslaafd wanneer zij af en toe de jackpot raken. En hoe langer dat niet gebeurt, hoe meer zij willen dat het weer een keer raak is en hoe minder ze van ophouden weten. Zelfs als ze zich ten volle beseffen dat het slecht voor ze is en ze zichzelf keihard in de rode cijfertjes werken. Een slechte relatie is een net als een gokkast: je weet niet wanneer het weer eens raak is, en dat houdt je hooked.

De grootste valkuil van slechte relaties

Valkuil nummer één is: tegen beter weten in, uit alle macht, een relatie willen laten werken terwijl de tekenen er allemaal op wijzen dat het niet gaat lukken. In relaties die niet werken, maar waar wel een hoop passie en verlangen meespeelt, is vaak een vicieuze cirkel aan het werk. Omdat je veel moeite doet om het te laten werken, wil je dat ook niet zomaar opgeven. De moeite en energie die je erin investeert zorgt dat je nog meer hecht aan die relatie. En als het dan wel een keer leuk is, dan voelt dat al snel heel heftig en passievol. Je hebt al die spanning opgebouwd en wanneer het weer eens leuk is kan dat als een geestelijk orgasme voelen. Waardoor je nog meer hecht aan deze lastige relatie. Als het op liefde aankomt zijn we gewoon niet altijd zo rationeel als we zouden willen. Gelukkig maakt de tijd veel duidelijk. Maar laat het niet te lang duren.

Hieronder een aantal specifieke emotionele valkuilen die jou in het moeras kunnen houden. Als je ze herkent, kun je ze beter vermijden.

1. Het Judas-complex
Schuldgevoelens kunnen ervoor zorgen dat je in een niet-werkende relatie blijft. Vrouwen meer dan mannen geven zichzelf nog wel eens de schuld als een relatie niet werkt. Zelfs als ze heus weten dat hun (ex-)vriend(in) een onmogelijk onbetrouwbaar sujet is, blijven sommigen onterecht de vinger naar zichzelf wijzen. Vaak voelt het gewoon rot om iemand waar je van houdt los te laten. Je hebt lief en leed gedeeld met elkaar, wederzijdse gevoelens van trouw naar elkaar uitgesproken, en jij bent degene die nu twijfelt aan dit pact… Je voelt je misschien een verrader, een Judas.
Je voelt je waarschijnlijk ook schuldig als je het gevoel hebt dat de ander niet zonder jouw aanwezigheid kan. Het gebeurt vaak. Een relatie waarin de ander zich heel afhankelijk voelt heeft een eigen soort aantrekkingskracht. Jij voelt je geliefd, onmisbaar en bent zeker van de liefde. De andere kant is dat dit een eenzijdige relatie kan zijn die veel weg heeft van een hulpverlener-cliëntverhouding. In het begin werkt het prima, maar op een gegeven moment moet de cliënt op eigen benen leren staan. Daaruit kan eventueel een meer gelijkwaardige situatie ontstaan, maar dan moet je allebei het lef hebben om elkaar los te laten. Liefde en loslaten is niet tegenstrijdig.

2. Maar het is zo passioneel… 

Passie, heftige seks, maar ook grote terugkerende ruzies. Relaties met moeilijke of heftige mensen zijn soms tegenstrijdig en paradoxaal. De dieptepunten geven het gevoel van een overdreven hoogtepunt als het weer een keer leuk en ontspannen is. En dat hoogtepunt zorgt ervoor dat je de dieptepunten weer aankunt. Het is een vicieuze verslavende cirkel. Het kan zijn dat je er veel energie in moet steken om de band stabiel en gezond te houden. Je moet je serieus afvragen of je dat ervoor over hebt, want bepaalde karaktertrekken zullen niet veranderen. Hoe graag je dat ook wilt. Veel mensen zouden in zo’n ingewikkelde situatie blijven hangen, omdat ze hopen dat het zal veranderen. Kleine kans, op een gegeven moment moet je de balans opmaken en beslissen.

3. Seks met de ex
Nadat een relatie verbroken is, ontstaat vaak iets paradoxaals: omdat de verwachtingen naar elkaar toe zijn losgelaten kun je weer een beetje genieten van wat er nog wel is. Fijne seks is iets wat mensen maar moeilijk kunnen weerstaan. Seks met de ex is makkelijk: je bent op elkaar ingespeeld en komt als ‘alleenstaande’ goed aan je trekken. Prima toch? Ligt eraan. Je moet allebei sterk in je schoenen staan. In de praktijk lijdt deze situatie vaak toch nog tot een kater. Goede seks is een drug. Je lichaam maakt allerlei stoffen aan waardoor je ook emotioneel bij elkaar betrokken blijft. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt speelt dit ook, in iets mindere mate, bij mannen. Zolang de verwachtingen naar elkaar toe klein blijven kan dit, maar anders ontstaat er al snel weer wrijving en een relatieachtig sfeertje. Bah.

‘Van je ex moet je niet verwachten dat deze een jaar vrijgezel blijft omdat jij dat wel van plan bent en langer rouwt.’

Mijn ex heeft alweer een ander 


Sommige mensen zijn gewoon vlotter dan anderen. Als je ex alweer een nieuwe relatie heeft, terwijl jij nog in de rouw bent, kan dat heftige steken van jaloezie geven. Misschien krijg je er zelfs wraakgevoelens van. En misschien ben je zo iemand die probeert die gevoelens te elimineren door als een dolle zelf maar op jacht te gaan. Dit soort heftige reacties zijn natuurlijk en logisch, maar zoals oma ook al wist: angst is een slechte raadgever. Time is on your side, zelfs als de biologische klok tikt… doe het op jouw eigen manier en in je eigen tempo. Van je ex moet je niet verwachten dat deze een jaar vrijgezel blijft omdat jij dat wel van plan bent en langer rouwt. Iedereen heeft het recht op zijn eigen manier te doen. Ook al blijkt het een verkeerde beslissing te zijn en krijgt je ex (misschien wel te laat) spijt. Je kunt er nu niet vanuit gaan. Accepteer de keuzes van je ex en focus je op jezelf. Dan kom je er heus sterker uit.

Weinig passie, veel genegenheid

Soms is de koek op. Heimelijk keek je om je heen naar andere potentiële partners. Je wist ook dat het niet goed was dat je eigenlijk liever een kroegsessie had met die aantrekkelijke collega dan dat filmavondje dat je met je partner had gepland. Soms leek het alsof iedereen aantrekkelijker was dan je partner, terwijl je best wist dat deze objectief gezien leuk is. Bovendien, je hield (en houdt) intens van deze persoon. En bent gehecht aan jullie vanzelfsprekende band. Misschien was je ooit zelfs stapelverliefd, maar dat is al lang niet meer. En dat mis je. Het gevoel vooral. Precies hierom heb je het uitgemaakt. De twijfels zijn echter niet voorbij. Als je heel eerlijk bent voel je je niet alleen schuldig, je bent ook nog eens bang om alleen te zijn. En misschien krijg je wel nooit meer zo’n lieve, trouwe partner als deze. Tja, beste lezer, laat het los. In ieder geval tijdelijk! Geef je nieuwe alleenstaande leven een kans en val je partner niet lastig met je getwijfel. Bedenk: je kunt intens van iemand houden, maar dat betekent niet dat jullie voor elkaar gemaakt zijn. Het kan zijn dat deze relatie jou te weinig biedt. Een tijdje alleen-zijn, misschien zelfs een tijdje eenzaamheid, zal dat duidelijk maken. Verwarring hoort erbij.

Mijn ex blijft twijfelen, en ik daarom ook


Het was niet jouw keuze dat jullie uit elkaar zijn, zeg je? Dat is vervelend. Als de ex standvastig is in zijn keuze, of een nieuwe verkering heeft dan heb je dat helaas te slikken. Ook al denk je dat je ex het verkeerd ziet, de keuze is aan je ex, niet aan jou. Dat is jammer, maar het is in ieder geval een duidelijke situatie. Je moet door.
Ingewikkelder wordt het als je ex twijfelt. Hierdoor word jij steeds tussen verschillende gevoelens heen en weer geslingerd en weet je niet waar je aan toe bent. Als twee mensen twijfel naar elkaar spiegelen dan wordt het al helemaal lastig dit te doorbreken.

Als jouw hartendief aan je twijfelt, is het niet raar dat je daardoor onzeker wordt en juist harder wilt vechten om te laten zien dat je het wel waard bent. Sterker nog, misschien vergeet je je eigen twijfels over deze vogel. Bedenk dat de ‘vecht en overtuig’-strategie’ in de praktijk helaas bijna nooit werkt. Het voelt waarschijnlijk als de enig mogelijke optie, maar iemand de ruimte geven voor zijn twijfel is voor jullie allebei beter. Trekken aan iemand werkt averechts. Het maakt je allereerst niet aantrekkelijker. Jij wordt waarschijnlijk steeds wanhopiger, agressiever of stelliger in je pogingen om je ex te overtuigen en je ex gaat juist meer twijfelen omdat je hem niet de ruimte geeft om rustig te denken. Wat kun je wel doen?

Een time-out inlassen


Als je wat minder emotioneel bij iemand betrokken bent, krijg je vaak oog waarom het niet heeft gewerkt zoals jij wilde. Dat helpt je de situatie te accepteren. Dan zie je dat bepaalde zaken toch een beetje scheef zaten. Dat je toch te anders bent, dat jij of de ander toch niet verliefd genoeg was, of dat je ex gewoon minder deugt dan je zou willen.

Zit jij in zo’n moerassige situatie met je ex en weet je niet meer welke kant je op kunt? Een officiële break inlassen, waarbij jullie afspreken een aantal weken of zelfs maanden geen (of alleen het nodige zakelijke) contact te hebben is bij serieuze twijfel een goed idee. Door ‘echt’ even zonder elkaar door het leven te gaan kun je allebei ervaren hoe dat is. Het voelt misschien als het laatste wat je wilt, maar de kans op een goed resultaat is veel groter dan wanneer je met zijn tweeën in de vicieuze cirkel van de twijfel en onzekerheid blijft hangen. In elk geval is dat beter dan leven met een halfslachtige vastgeroeste liefde. Deze geforceerde rust zorgt ervoor dat je niet steeds geconfronteerd wordt met twijfel van een van beide. Door verder ook geen emotionele druk op elkaar te leggen kan zo’n time-out vaak voor verrassende ontknopingen en inzichten zorgen. Twijfelt je ex? Misschien kom je er tijdens de rustperiode achter dat jij ook niet alles zo fantastisch vond. Een break kan dingen echt in het juiste perspectief zetten. Iets wat je alleen kunt ervaren door het te doen. Soms is het goed de helende kracht van pijn alvast een handje te helpen. Misschien geeft het je een hernieuwde, meer evenwichtige relatie met je ex. Maar dat is lang niet zoveel waard als een opgeruimd hart. Daarmee kun je altijd verder.

Meer weten? Lees dan ook eens de boeken:
Liefdesgedoe (2018)
Liefde in Tijden van Facebook (2012)