Ik kreeg laatst nogal onomwonden kritiek. Van een copywriter. Op mijn schrijfstijl. Ik gebruik namelijk te lange zinnen. En hoewel ik wist dat de kritiekgever gelijk had, raakte ik tijdens zijn uiteenzetting over het effect daarvan, toch geïrriteerd. Hij zei namelijk niets over de inhoud, die ik zelf toch tamelijk goed vond. Ja, ik weet het. De zinnen zijn te lang. En het stuk was wellicht niet mijn beste. Maar hou alsjeblieft op met praten nu, dacht ik. Ik wil het niet meer horen. Ik snap het zo ook wel. Verdere uitleg niet nodig. Bedankt. De volgende keer zal ik er op letten. En dit artikel is daar het resultaat van.
Auw, kritiek
Wat is er toch zo moeilijk aan kritiek? Zelfs als het terecht is? Dat heeft te maken met twee psychologische fenomenen die we allemaal kennen. Uit ervaring dan, misschien ken je alleen de termen nog niet: die zijn cognitieve dissonantie en uitvergroten.
Cognitieve dissonantie
Cognitieve dissonantie treedt op wanneer de werkelijkheid (op een pijnlijke manier) afwijkt van hoe jij denkt dat het is. Dat gebeurde bij mij. Ik vind zelf namelijk dat ik best goed kan schrijven en er zijn ook best veel mensen die mij daarin hebben bevestigd de afgelopen jaren. Kom op zeg, anders word ik toch niet gevraagd om een boek te schrijven! Maar op het moment van de kritiek realiseer ik me ook dat ik niet de beste schrijver ben. En best wel eens te lange zinnen gebruik. Die twee kanten van mijn wereldbeeld (overtuigingen) pasten even niet bij elkaar en dat schuurt. Als het heel hard schuurt en onprettig is, dan gaan onze hersenen dat zelfs rechtzetten. Meestal gebeurt dat door een van de twee overtuigingen te ontkennen of te verdraaien.
We willen namelijk ‘kloppen’, consonant zijn. Dus we passen of ons beeld van de werkelijkheid, of onze mening daarover aan, als het maar bij elkaar past. Zo kunnen mensen, dankzij cognitieve dissonantie en de daaropvolgende herstelwerkzaamheden van onze hersenen, zo maar 180 graden draaien in hun mening of handelswijze. (Leon Festinger deed een heel interessant onderzoek naar de cognitieve dissonantie die optrad bij de leden van een sekte die het einde der tijden hadden voorspeld. Lees het hier http://nl.wikipedia.org/wiki/Cognitieve_dissonantie)
Cognitieve dissonantie kan een heel handig coping-mechanisme zijn. Bijvoorbeeld wanneer het maakt dat je optimistisch blijft in het licht van tegenslagen: Ik word heus wel weer beter, ook al zijn mijn kansen klein.’ Of als je lief blijft voor iemand die je pijn doet ‘het kan niet zo zijn dat hij dat zo bedoelt, ik hou vast aan mijn beeld van de lieve vriend in plaats van aan te nemen dat het zo’n eikel is als hij nu lijkt.’ Je ziet de valkuilen van deze gedachten echter ook al van ver aankomen. Als cognitieve dissonantie bij kritiek om de hoek komt kijken, is het vaak een contraproductief mechanisme. Het maakt namelijk dat jij, ondanks het gelijk (of relatieve gelijk) van de ander, blijft geloven in je eigen perfectie en gaat denken dat de ander slechte intenties heeft. Als een ander dat vervolgens ontkent, door zijn kritiek vol te houden, heb je de poppen aan het dansen. Niet alleen kan het voor onnodige relatieproblemen zorgen, het zorgt er ook voor dat jij er niets van leert.
Uitvergroten
Het tweede fenomeen dat optreedt, is dat de kritiek voelt als een aanval op je persoon. Dan voelen de opmerkingen over mijn schrijfstijl als kritiek op mijn hele zelf, op wie ik ben. “En dat, ja dat kan natuurlijk echt niet. Ik ben een goed mens, ik heb de beste bedoelingen, ik heb hard aan dat stuk gewerkt en dat mag je niet afkraken.” Of: “Wat verschrikkelijk, ik kan ook niets, waarom praat je nog met me, laat me in de aarde verdwijnen, ik schaam me kapot, lees alsjeblieft mijn boek niet.” (inclusief te veel komma’s)
Welke reactie het oplevert heeft natuurlijk alles te maken met ego en onzekerheid. Duw je het weg, omdat je overtuigd wilt zijn van je eigen gelijk, of laat je het binnen als een totale afkeuring van je hele zijn? Beide reacties zijn buiten proportie en onterecht. En zonde, want dan sta je niet meer open voor een opmerking die je misschien wel heel erg kan helpen.
Uitvergroten is een veelvoorkomend fenomeen, we kennen het allemaal. We doen het namelijk niet alleen bij onszelf, maar vooral bij anderen. Denk maar aan ‘die eikels die bumperkleven’ of ‘die huppeltutten van marketing’. Gedrag (bumperkleven) of een campagne (blij) vertalen we naar een veroordeling van een hele persoon, of zelfs een hele groep.
En nu?
Ook al weet ik maar al te goed dat beide fenomenen automatische verdedigingsresponsen van mijn hersenen zijn, toch treden ze op. Het enige dat je daar op dat moment aan kunt doen, is je realiseren dat het gebeurt en je daar van losmaken. Even reflecteren en een gepaste reactie geven. In mijn voorbeeld lukte dat half. Ik gaf toe dat ik er aan moest werken en zorgde er met een lach en een afleidingsmanoeuvre voor dat het gesprek niet verder ging. Ik heb dus wel geluisterd en de kritiek tot me genomen, maar ik heb niet doorgevraagd of afgesproken wat ik er mee zou doen. Later ben ik er wel nog op terug gekomen en heb ik hulp gevraagd bij het redigeren van een andere tekst.
Voor de toekomst kan ik weer eens beseffen wat kritiek is; een poging van een ander om iets dat ik doe beter te maken. Hulp. Hoe lomp het ook gebracht wordt, het is geen aanval op mij. Bovendien past het best binnen mijn overtuigingen dat ik altijd kan blijven verbeteren en leren. Zeker van professionele schrijvers. Duh.
Beter omgaan met kritiek in zeven stappen
Goed incasseren draait om mentaal veranderen. Probeer steeds tegen jezelf te zeggen dat de kritiek niet is bedoeld om jou te kwetsen. Mensen geven je kritiek om je vooruit te helpen. Je kunt het zien als een ‘vervelende’ vorm van advies, maar goede kritiek is net zo waardevol. Zeven reminders die je daarbij helpen:
1. Schiet niet direct in de verdediging, maar hoor de kritiek aan.
2. Laat merken dat jullie elkaar begrijpen (dat is niet hetzelfde is als ‘het eens zijn’)
3. Vraag om duidelijkheid
4. Bedank de persoon voor zijn input
5. Waar ben je het wel en niet mee eens?
6. Maak afspraken over hoe je het gaat verbeteren
7. Spreek een evaluatiemoment af
Deze tips heb ik van de site www.sochicken.nl gehaald. Ik heb ze dus niet zelf bedacht. Ik ben namelijk niet perfect. Ik weet niet alles, en soms hebben anderen het al heel goed opgeschreven.
Ik had de kritiekgever (de copywriter), overigens beloofd om dit artikel ter redactie aan hem door te sturen voordat ik het zou plaatsen. Dat heb ik niet gedaan. Want ik heb al een redacteur. Dank je voor al je opbouwende herschrijvingen Marcelino, ik kan ze hebben. En vriend copywriter: bedankt voor de inspiratie. Zonder jou was dit artikel er nooit gekomen.
Recente reacties