Ik ben nogal een technische psycholoog. Niet technisch in de zin dat ik mijn band kan plakken, maar technisch in de zin dat ik graag weet hoe de menselijke psyche werkt. Zo nu en dan kom ik psychologische problemen tegen die zo mooi zijn vanuit een technisch opzicht, dat ik niet kan ophouden om het er over te hebben. Slaapverlamming is er zo een, vandaar dat ik dit artikel schrijf.
Door gastauteur Robert Haringsma – Oprichter van het Instituut voor Positieve Psychologie
Slaapverlamming is een aandoening met een rijke geschiedenis. Maar wat is het nu eigenlijk? De ervaring van een slaapverlamming is simpel. Stel je voor dat je ’s nachts wakker wordt. Je hebt het idee dat je volledig bij bewustzijn bent, maar er is een klein probleem. Je lichaam beweegt niet. Wat je ook probeert, voor een korte periode kun je geen enkele beweging in je lichaam krijgen. Alleen je ogen kun je bewegen, voor de rest is het alsof je volledig verlamd bent.
Of dat al niet eng genoeg is, hebben veel mensen tijdens dit soort verlammingen het gevoel dat er iets of iemand in hun nabijheid is. Hier komt waarschijnlijk de mythe van de Incubus vandaan. Dit wezen stond er in de middeleeuwen om bekend dat hij de krachten van mensen opzoog in de nacht. Slaapverlammingen zijn op zichzelf niet gevaarlijk. Zoals ik straks zal uitleggen kunnen we tegenwoordig duidelijk verklaren wat er nu gebeurt tijdens een slaapverlamming. Wel zien we in de praktijk dat ervaringen met slaapverlamming er soms voor zorgen dat mensenniet kunnen slapen. Mensen zijn dan zo bang voor de ervaring van slaapverlamming, dat het ze tegenhoudt om in slaap te komen. Ook voor hen helpt het natuurlijk om te weten wat er aan de hand is, zodat ze er ook minder bang voor hoeven te zijn.
Oorzaak van slaapverlamming
Dat een slaapverlamming voorkomt, is zo simpel te verklaren dat je je achteraf afvraagt waarom je er zelf niet opgekomen bent. Het mechanisme heeft te maken met je REM-slaap. Tijdens dit onderdeel van je slaap zijn je hersenen erg actief bezig. Waarschijnlijk bepaalt dit mechanisme ook waarom je slaap zo belangrijk is, omdat je tijdens de REM-slaap allerlei gebeurtenissen van overdag lijkt te verwerken. Als je overdag een belangrijk gesprek hebt gehad met je baas, moet je niet vreemd opkijken dat je ’s nachts van hem droomt. Klaarblijkelijk herkauwen je hersenen belangrijke ervaringen om ze te verwerken.
Je hersenen zijn dus actief bezig en dat zou normaal betekenen dat je ook dingen doet. Activiteiten in de hersenen sturen immers je lichaam aan. Dat zou echter in je slaap een rommeltje worden als je droomde over achtervolgingen en vervolgens ook daadwerkelijk door de kamer sprint. Daarom schakelt het brein het lichaam in de nacht uit. Als je iemand ooit in slaap hebt zien vallen, kun je dit fenomeen in actie zien. Vaak hebben mensen een soort spasmen op de grens van waken en slapen. Deze worden veroorzaakt doordat je je verzet tegen de komende verlamming. Misschien ken je zelf ook wel het gevoel vlak voordat je in slaap valt (die term ‘in slaap vallen’ is er ook toevalligerwijs). Dit wordt door hetzelfde fenomeen veroorzaakt.
Niets om bang voor te zijn
Met bovenstaande verklaring is nog niet helemaal uitgelegd waarom we spoken zien tijdens een slaapverlamming. Waarschijnlijk kun je echter zelf al invullen dat dit te maken heeft met het grensgebied tussen waak en slaap waarin je je bevindt tijdens een slaapverlamming. Met andere woorden, je bent tijdens een slaapverlamming nog niet helemaal wakker en dus voor een deel nog in dromenland. En daarom tovert het brein nog allerlei beelden op je netvlies die er in de realiteit niet zijn. Er is dus echt niets om bang voor te zijn, de beelden die je ziet zijn niets minder dan dromen. Maar hoe moet je dan omgaan met slaapverlamming? Eigenlijk volgt het bovenstaande al het antwoord: helemaal niets. Als je rustig blijft liggen, word je vanzelf helemaal wakker. En als dat te onprettig is of te eng, kun je je concentreren op een lichaamsdeel. Als je dat eenmaal weer kunt bewegen, volgt de rest vanzelf.
Psycholoog, (relatie)therapeut, schrijver. Zoekend naar antwoorden op lastige levensvragen. Meestal tevergeefs. Meer info: marcelinolopez.nl.
Lees ook eens zijn boeken:
Liefdesgedoe (2018)
Liefde in Tijden van Facebook (2012).
22 reacties
Zelfde dromen
Ik heb er een documentaire over gezien op netflix. En het valt me op dat ze bijna allemaal dezelfde angsten/ beelden zien in hun verlamming. Ook op heel verschillende leeftijden. Een iemand al vanaf anderhalf. Hoe kan dat? Iedereen heeft toch andere angsten? Vooral de 3D shaduwman werd vaak genoemd. Gevolgd door een man met een hoed. Ook vaak werd iemand beschreven die eruit zag als ruis. Ik vind het vreemd dat dit zo overeen komt. Iedereen droomt toch anders? Zeker op jonge leeftijd lijkt me. Waarin je nog niet zo beïnvloed bent door ervaring.
RE:
Dag Roos,
Tsja, dat is maar hoe je het bekijkt. Het lijkt me dat als iedereen het ziet dat het dan meer voor de hand ligt dat het iets is dat aan de hersenen ligt. Die hebben we immers allemaal.
Slaapverlamming is zo
Slaapverlamming is zo verschrikkelijk eng. Ik ervaar dit elke nacht minimaal 3 keer. Het gebeurd aan het begin van mijn slaap.
Ik ben wakker.. ik kan horen dat mijn moeder met een plastic tas bezig is.. maar ik kan mijn ogen niet open krijgen (enkele keren zijn m’n ogen open). Ik kan niet bewegen, m’n mond niet open doen dus niet praten en heb een verstikkend gevoel. Als ik mijn ogen open doe hallicuneer ik.. en als het voorbij is ga ik eten (heel slecht maar oke) om wakker te blijven.. maar zodra ik weer probeer te slapen gebeurd het weer.
Zo herkenbaar, ik durf dan ook niet te slapen, bang dat t weer gebeurt
Ik droom over een donkere
Ik droom over een donkere verschijning ookwel genoemd the old hag. Ik zie haar regelmatig in mijn (echte niet slaapparalyse) dromen op me af komen en schrik dan wakker. Het moment dat ik in slaap val daarna ben ik in paralyse en zit ze op me, staat naast me en heeft mij zelfs al meerder keren verkracht. Het is altijd dezelfde entiteit. Dit is niet te verklaren en al helemaal niet met uw artikel. Zou mijn “volgeling” graag eens bij u langssturen zodat u het zelf kunt ervaren.
Ook ik heb hier last, paar
Ook ik heb hier last, paar keer per week. Meestal zie ik in de hoek van men kamer iets staan. Ik moet na het wakker worden altijd met het licht aan weer in slaap vallen voor me gerust te stellen.
Slaapverlamming
Mijn zoon van 23 heeft het ook en vind het doodeng. Hij begin te mompelen en daar wordt ik wakker van. Ga naar hem toe, en zeg dan ook dat die voetstappen op de trap hoorde. Maar zie ook overleden familieleden. Vind dit eng ook voor hem.
Ik begrijp inderdaad niet
Ik begrijp inderdaad niet waarom het altijd dezelfde verschijnselen zijn die men ziet. Mannen vaak een soort heks, vrouwen vaak een soort mannelijke demon. Waarom zien we nooit leuke dingen? Ik heb het al mijn hele leven, soms een maand niet soms een week elke nacht. Het is echt niet leuk meer, ik kan niet op mijn rug slapen, ik kan niet slapen als het te warm is (op de een of andere manier als het warm in mijn kamer is heb ik altijd er last van tevens wanneer ik op mijn rug slaap). Ik heb enkele trucjes onder controle zoals met mijn ogen knipperen dat wil nog weleens werken. Toch begrijp ik niet waarom ik altijd dezelfde schim in mijn kamer zie die mij kwaad probeert te doen of op mij ligt (gevoel dan natuurlijk). Ik heb geen keus ik moet er wel mee leven, maar ik merk nu weer met het warme weer dat het mij echt aan het opbreken is zo elke nacht. Vandaar dat ik van alles aan het opzoeken ben op internet, maar je leest overal hetzelfde; niets om je zorgen te maken. Ok prima, maar met drie uur slaap per nacht kan ik niet teren.
Ook ik heb hier regelmatig last van. Soms alleen het wakker worden zonder te kunnen bewegen, soms met hele nare hallucinaties. En zoals in de documentaire’The Nightmare’ ook wordt verteld; waarom hebben wereldwijd mensen allemaal dezelfde hallucinaties? Hoop nog steeds er eens achter te komen waarom ook ik de grote donkere schim (oude man?) zie die mijn keel dicht knijpt…
Ook ik heb hier last van. Vaak enkele keren per week. Meestal zie ik andere dingen, nauwelijks 2x hetzelfde. Direct na ik echt wakker ben schrijf ik de dingen die ik zag op een stuk papier zoals deze bv ‘Ik keek op men gsm en ik ging slapen. Der zat opeens een beest(hondachtig) in mijn bed. Ik probeerde hulpt te roepen en hoorde iemand razendsnel de trap oplopen. Toen werd ik in schok wakker.’
Door dit te doen besef ik 1/3 wel wanneer ik er midden inzit en dan probeer ik gewoon te roepen. Gebeurd niet echt maar je wordt wel wakker
Greetz
Ik heb deze verschijnselen 30 jaar geleden voor het eerst gahad. De huisarts gevraagd of het kon zijn dat mn hersens eerder sliepen dan mijn lijf. Nee, dat kon absoluut niet. Was er toen maar internet geweest. Ik vertelde het vaak tegen mensen in de hoop dat ik niet de enige was, altijd met wazige blikken als gevolg.
Maar er is toch iets dat ik ook nu niet kan terug vinden op het www. Nml, waarom kunnen wij het niet accepteren en doorslapen. Ik voel het aankomen dmv gevoelige zenuwen, en neem me steevast voor dat ik het deze keer over me heen zal laten komen, en verder zal slapen. (Ik heb geen enge hallucinaties, alleen adreline door heel mn lijf) Maar dat lukt niet omdat ik dan voel dat zodra ik het accepteer, en niet vecht, ik dood zal gaan. Wie herkent dit ?
Mieke,
Zeer herkenbaar inderdaad. Ik heb er vooral last van gehad als ik zeer vermoeid was, een raar slaapritme heb gehad, etc.
Vannacht had ik het nog met inslapen, en ik was zo moe dat ik eerst dacht “fuck it”, maar door die “dood gaan” ervaring vecht ik me meestal toch weer wakker.
Het heeft bij mij tot nu geduurd voor ik wist wat mij dik 20 jaar geleden over kwam. Ik heb het maar 2x gehad en mijn lichaam was maar half verlamd. Was in de trein in slaap gevallen, laatste trein laatste station, een vriendelijke man met koffertje en hoed maakte me wakker, Ik wilde op staan maar viel dieren op de grond. Rustig aan kon ik opklouteren, op het perron geen man te bekennen. Dat vond ik al direct vreemd. Maar nuchter als ik blijkbaar ben bedacht ik me dat mijn hersenen en mijn lijf nog niet genoeg gelinkt waren. Die man heb ik maar onthouden als een soort beschermengel. Geen nare ervaring in mijn geval. Nog eens gehad dat mijn lijf het nog niet goed genoeg deed bij het opstaan, maar verder geen verschijnselen.. dat ik het gevoel heb dat mijn lichaam naar beneden valt heb ik heel regelmatig maar ondervind ik geen last van. Hoop dat er ook meer positieve ervaringen zijn.
Weet iemand hoe de documentere heet op Netflix
Onze dochter heeft er sinds kort last van
ik heb nog nooit last gehad van slaapverlamming, tot net. (Dat is dus de reden dat ik dit om 3.30 schrijf 😉 ) Ik was heel moe, dus ik had het licht uit gedaan en ging op mijn zij liggen. toen ik bijna in slaap viel, voelde het net alsof iemand iets uit me trok alsof ik niet in slaap mocht vallen. dit gebeurde twee keer achter elkaar, maar ik was zo moe dat ik op m’n rug ging liggen. toen ik sliep had ik al een nare droom, daar werd ik wakker van maar op dat moment begon alles te tintelen in mijn lijf en wou ik om hulp roepen maar ik kon mezelf niet bewegen en praten. Iemand die tips heeft om dit niet nog een keer te krijgen? Of is het zo dat als je het eenmaal krijgt de kans groter is het vaker te krijgen?
Ik heb dit huiveringwekkende fenomeen ook een paar keer ervaren en beschouw het (nu) als een ‘lucide nachtmerrie’. De laatste keer namelijk viel bij mij het kwartje dat ik niet in een soort halfslaap verlamd op mijn rug in bed lag, toen ik bij het echt ontwaken bemerkte dat ik feitelijk op mijn zij bleek te liggen met mijn hoofd onder de dekens. Ook was er al schemerlicht in mijn slaapkamer terwijl het tijdens dit fenomeen twee tellen daarvoor nog donker was.
Ik interpreteer de totale ervaring die je op zo’n moment bewust meemaakt daarom als een soort mentaal plaatje van jezelf en je slaapkamer waarin vervolgens dit fenomeen zich afspeelt, en uitdrukkelijk niet meer als iets wat je waarneemt met je zintuigen. Een belangrijk accentverschil dus met de nu gangbare theorie.
Ik heb al jaren last van dit verschijnsel. Voor het internettijdperk kon ik mijn ervaringen niet kwijt laat staan proberen er iets meer over te weten te komen. Wijlen mijn moeder had er ook vaak last van. Zij noemde het een soort van ‘verdrukking’. Vroeger kon ik er met niemand over praten, men keek mij vreemd aan en de dokter heeft er nog nooit van gehoord. Dankzij internet weet ik nu dat het een naam heeft, slaapverlamming. De verhalen die ik lees zijn heel herkenbaar! Ik heb het nu zo lang, dat ik het niet meer zo eng vind en ik weet wat ik moet doen als het me weer overkomt. Ook fijn om te weten wat de mogelijke oorzaken van slaapverlamming zijn. Wat ik vreemd vind is dat zelfs nu, mijn huis arts mij een beetje meewarig aankijkt als ik het woord slaapverlamming noem,
Hallo mede ervaringsdeskundigen,
Helaas weet ik waar jullie over praten…
Heb het ongeveer een uur geleden gehad en denk nu inmiddels de afgelopen 10 jaar meerdere keren gehad.. Deze van net was het heftigste! Mijn oog en gezicht hing scheef en ik was er van overtuigd dat ik een beroerte had gehad.. Met alle macht probeer ik m’n man wakker te maken en de controle weer terug te krijgen. Alles is zo realistisch! Ik pak de afstandsbediening en gooi deze naar m’n man (althans dat denk ik) Roep met een schorre stem zijn naam om hem wakker te maken zodat hij de huisarts kan bellen… Ondertussen denk ik weer” Ik heb een beroerte gehad en ga dood”!
Ik ben ervan overtuigd dat er meer is tussen hemel en aarde en dat er allerlei psychologische oorzaken te vinden zijn zal best, maar mijn ervaring is dat “het” weggaat door te bidden in Jezus naam!
Idd bizar toch dat veel mensen vaak een donkere schim oid zien…
Daarom mijn advies : Roep Jezus aan!
Hij heeft de duisternis overwonnen en wil graag dat je Zijn kind wordt! ♥
Deze beangstigende ervaring wordt een stuk minder beangstigend omedat ik weet dat ik niet alleen ben! Jezus is bij mij! En met hem ben ik meer dan overwinnaar!
Hij houdt van je!
Wat is het toch ellendig die slaapverlamming, vreselijk! Ik zal mijn ontelbare ervaringen met het fenomeen achterwege laten, maar deel wel graag een aantal ‘hulpmiddelen’ die mij in ieder geval helpen om én minder vaak een slaapverlamming te krijgen én de ergste paniek (en hallucinaties) z.v.m. te voorkomen als ik er wel weer eens in vast zit:
1. Z.v.m. op regelmatige tijden slapen
Hoe graag ik soms ook wil ‘pakken wat ik pakken kan’
2. Op mijn buik of zij slapen
Als ik op mijn rug slaap, krijg ik geheid een slaapverlamming
3. Mijn ogen dicht houden
Hoewel ik tijdens een SV nog steeds vanalles voel en hoor en heel soms ook met mijn ogen dicht nog dingen zie, scheelt dit mij alvast een hoop nare visuele hallucinaties.
4. Een constant, regelmatig geluid op de achtergrond aan hebben tijdens het slapen, zoals het gezoem van een ventilator
Dit zorgt er bij mij voor dat ik minder snel half uit mijn slaap raak (en dus in een SV wakker wordt) door plotselinge geluiden, omdat die dan een beetje overstemd worden door het gezoem
5. Voordat ik ga slapen een liedje in m’n hoofd nemen dat ik ‘tevoorschijn’ kan halen als ik merk dat ik vast zit in een slaapverlamming
Dit klinkt misschien een beetje gek en vergde bij mij ook wel wat oefening, maar als ik me tijdens de SV maar sterk op het liedje blijf concentreren, leid ik mezelf af van angstige waarnemingen en paniekgedachten en ben ik de hallucinaties inmiddels zelfs vaak vóór. Hierdoor kan ik nu vaak de controle houden ipv me te verliezen in die akelige neerwaartse angstspiraal van enge dingen waarnemen, angstiger worden waardoor je nóg engere dingen gaat waarnemen, waardoor je weer nóg angstiger wordt etc.
6. Rustig en geconcentreerd een plan proberen te volgen
De eerste jaren van mijn slaapverlammingen ‘overkwam’ het me en probeerde ik me er elke keer als ik er weer in vast zat met man en macht, in blinde paniek uit te ‘vechten’. Hierdoor raakte ik echter alleen maar meer in paniek en werd ik er voor m’n gevoel ook nog harder in gezogen/geklemd.
Inmiddels weet ik dat ik het beste rustig kan blijven liggen (evt. dus m.b.v. het liedje) met m’n ogen dicht – hoe erg ik voor m’n gevoel ook door de kamer word geslingerd of in m’n bed wordt gedrukt – en verzamel ik al m’n kracht en concentratie om in één hele daadkrachtige beweging uit de SV te breken. Dan moet ik ook direct gaan zitten om te voorkomen dat ik er weer in teruggezogen word.
7. Hoop houden
Het voelt natuurlijk vreselijk als jouw veilige plek, waar je juist tot rust zou moeten komen, zo’n grote bron van angst is geworden, waar je misschien wel elke nacht weer voor je leven vreest – hoe goed je overdag ook weet dat het niet echt is. Maar probeer er op te vertrouwen dat het beter wordt en dat er echt dingen zijn waardoor het wat dragelijker kan worden. Misschien niet met mijn tips, maar ik zou altijd aanraden z.v.m. info te verzamelen over wat andere mensen helpt en wie weet zit jouw ‘gouden tip’ er tussen.
Sorry voor het lange verhaal, maar ik hoop dat in ieder geval iemand er iets aan heeft. Laten we z.v.m. info delen en verspreiden – ik denk dat alle tips meer dan welkom zijn. Door alle adviezen van ervaringsdeskundigen heb ik inmiddels de handvatten verzameld die het (alles bij elkaar) voor mij enorm verbeterd hebben.
Met mijn therapie is het probleem binnen no time verholpen
Ik ervaar dit al zolang ik me kan herinneren,blijft heel eng,wat me wel opvalt is dat als mijn hond bij me ligt,het niet gebeurd
Yvonne, dit heb ik ook ervaren, bizar! Mijn kat lag bij me op bed. De man met de hoed stond bij de deur. Ik wist dat ik beschermd werd door mijn kat en dat die man niet dichterbij durfde te komen. Het klinkt zo bizar, ik ben een ontzettend nuchter iemand en maak nooit iets mee, maar deze ervaring nu 3 keer gehad…