Hoe één lullig woord tegelijk liefde en zelfkennis kan saboteren

Een kennis googlede ooit op het woord ‘relatieverslaving’. ‘Nou jááá’, riep ze opgewonden, ‘er bestaat een woord voor! Hét bestaat en ik heb hét.’ Ze was opgelucht. Door haar klachten een naam te geven, had ze ook het gevoel een verklaring te hebben voor haar lastige relaties. En de oplossing: ‘Ik heb meteen een afspraak gemaakt met een psycholoog, specialist op dit gebied.’

Een jaar (en talloze therapiesessies) later voelde ze zich een ander mens. Ze genoot volop van het single zijn en zei geregeld ‘nee’ tegen mannen. Ze had eindelijk het gevoel dat ze haar verslaving onder controle had. Totdat… ze verliefd werd. ‘Op weer zo’n eikel’. In een toestand die je gerust paniek kunt noemen verbrak ze het contact met hem en vervolgde haar therapie om niet weer ‘in de greep van dé foute man’ te komen.

Nu een jaar later zit ze ‘dan eindelijk in een gelijkwaardige relatie’. Hoezee! Maar wat schetst de verbazing: ze is weer met precies diezelfde ‘eikel’. Watskebeurt? Was de ‘eikel’ tot inkeer gekomen en in therapie gegaan voor zijn ‘pathologische bindingsangst’?

Niets van dat. Ze had eigenlijk precies het tegenovergestelde gedaan wat de therapeut haar aanraadde. Ze verlangde zo naar hem dat ze elkaar – stiekem! – weer begonnen te zien. De man, eerder afgedaan als ‘de zoveelste narcist die alleen zichzelf belangrijk vindt’, bleek zo fout nog niet. Hij wilde zich inderdaad nog niet binden, maar dat had ook te maken met haar heftige reacties wanneer hij volgens haar ‘niet op tijd terug sms’te of belde’. Door haar claimerige gedrag kreeg hij het benauwd. Hij wist gewoon nog niet hoe leuk hij haar vond en daardoor gingen bij haar alarmbellen af. Uit angst haar ‘relatieverslaving’ aan te wakkeren, gaf zij de man helemaal geen kans… tot het moment dat haar verlangen naar hem (lees: relatieverslaving) het van haar verstand won. Nadat ze in de maanden daarop deze misverstanden uit de weg ruimden, besloten ze hun samenzijn een echte kans te geven. Nu hebben ze een fijne relatie.

Labels en psychische diagnoses bevredigen onze behoefte aan een verklaring, maar vormen soms juist een obstakel om scherp naar jezelf of anderen te kijken. Iets in een hokje kunnen plaatsen voelt vaak als begrijpen, maar dat is het niet. En nog sterker: labels geven je brein de suggestie om de werkelijkheid op een bepaalde manier te ervaren en in te richten. Jezelf ‘relatieverslaafd’ labelen, maakt je extra gevoelig voor de momenten die dat beeld bevestigen. Ons brein ziet wat het verwacht te zien en negeert de rest.

Dit verhaal herinnert me aan een uitspraak van de briljante natuurkundige Richard Feynman. Wat maakte hem zo’n grondige wetenschapper? ‘Ik leerde al heel vroeg het verschil tussen de naam van iets weten en iets weten. Je kan de naam van de vogel leren in alle talen van de wereld, maar wanneer je daarmee klaar bent, weet je absoluut niets van die vogel. Dus, kijk naar die vogel en observeer wat ze doet.’

Feymans wijsheid hebben wij niet van huis uit mee gekregen. De meesten van ons hebben geleerd dat het kennen van een naam synoniem is met weten. Ook professionele hulpverleners zijn gevoelig voor deze illusie: als zij doen alsof hun diagnoses op waarheid berusten, en daardoor minder oog hebben voor de werkelijke, unieke toestand van hun cliënten, zijn net zo verward als degene die ze proberen te helpen.

Mijn tip voor zelfkennis en groei? Vertrouw nooit zomaar op labels en schijnverklaringen – ook niet als ze van professionals komen, want voor je het weet heb je een stoornis aan je broek hangen en loop je de liefde van je leven mis.

Deze column verscheen in het maandblad GezondNu ( Issue #3 2016)

Marcelino Lopez

Psycholoog, (relatie)therapeut, schrijver. Zoekend naar antwoorden op lastige levensvragen. Meestal tevergeefs. Meer info: marcelinolopez.nl.

 

Lees ook eens zijn boeken:
Liefdesgedoe (2018)
Liefde in Tijden van Facebook (2012).