Niet meer uitstellen? Zo doe je dat!

De één schrijft een boek in een maand, de ander doet jaren over een scriptie en draait mentaal in de soep. De één onderhoudt een bedrijf en een gezin, doet dagelijks het huishouden, gaat drie keer per week naar de sportschool en is vrolijk ook nog. De ander heeft het voor dit alles veel te druk… met uitstellen.

Ladies en gentlemen, die ‘ander’ ben ik helaas zelf. En daarom heb ik onlangs een kleine studie gewijd aan de vraag: Wat kan de ander leren van de één? En wat zegt de psychologie over de ziekte die ‘uitstellen’ heet?

Uitstelgedrag is het symptoom van een uit de hand gelopen beslissingsproces. Terwijl je piekert over hoe, wanneer, waarom je iets moet doen had je al klaar kunnen zijn. Uitstelgedrag wordt eindeloos gevoed door excuusgedachten als: ‘Gotver, geen zin. Eerst even dit Youtube-filmpje kijken van een rolschaatsende papegaai!’ Drie kwartier (en tig filmpjes van papegaaien die surfen, vloeken of roken) later merk je: ‘Gotver, nog steeds geen zin. Even Mariska bellen om haar bij te praten over die slechte date.’

Wil je deze vicieuze cirkel structureel doorbreken? Dit is waar het volgens de experts op neerkomt.

Creëer een werkritueel. Routines stellen je in staat je energie op te richten op de taak zelf, in plaats van het zuigende beslissingsproces. We hebben allemaal een beperkte dosis wilskracht per dag tot onze beschikking, verspil die dus niet en begin je dag productief. En hou het minstens een maand vol zodat het gedrag een automatisme wordt.

Het afstreeplijstje. Een zo’n routine is het bijhouden van een to-do-lijst waarop je activiteiten kunt afstrepen. Het is de kern van elk timemanagement-programma. Er zijn slechts twee regels: hou het bescheiden en dwing jezelf prioriteiten te maken. Het is vruchtbaarder een paar dingen (zeg drie) écht te doen dan een hele waslijst half af te werken. Grote projecten moeten in behapbare brokken worden opgedeeld.

Zet deadlines. Als de vicieuze cirkel niet wordt doorbroken door een extern opgelegde deadline, moet je interne deadlines creëren. Je brein heeft een concrete einddatum nodig om daadkracht (lees: gezonde stress) te kweken.

Beperk (digitale) afleiding. Moderne technologie is de duvel! Apps en websites zijn bewust ontworpen om jouw aandacht te kapen en je aan hen verslaafd te maken. Hier worden die satanische ontwerpers steeds gewiekster in. Ik heb alle pushberichten op mijn telefoon standaard op ‘uit’ gezet en een programmaatje gedownload dat mijn favoriete websites tijdelijk blokkeert.

En nu wordt het tijd voor de grote openbaring: klaar? Het Grote Geheim om dingen gedaan te krijgen is – tadáá! – ze gewoon toch te doen. Tsja. Wat had je dan gedacht?

De grootste valkuil voor de chronische uitsteller is namelijk te wachten totdat ie in de stemming is. Dat is dus nooit. Probeer bij tegenzin daarom tenminste één minuut aan de taak zitten alsof je bezig bent met de meest interessante bezigheid van het universum. Grote kans dat dát niet lukt, maar wel dat je de taak voltooit. Serieus onderzoek laat zien dat het werkt.

Heel eerlijk, ik vind het (als freelancer met ADD-trekjes en een goede internetverbinding) lastig mijn eigen adviezen op te volgen. Ik weet ook dat er geen wondermiddel bestaat. Toch is het nodig korte metten met uitstelgedrag te maken, omdat het je lamlendig en ongelukkig maakt. Ons brein heeft namelijk een ingebakken mechanisme om alle onafgemaakte zaken vast te houden tot ze gedaan zijn en daardoor het opgeruimde gevoel te onderdrukken dat een mens tevreden maakt. Het afronden van taken stimuleert heel direct de aanmaak van het gelukshormoon serotonine in je brein. Zelfs een brief op de post doen heeft dit effect.

Net als het kunnen wegstrepen van het woord ‘column’ op mijn to-do-lijst.