Mijn normen zijn de jouwe niet

Een vriendin van mij vindt mij af en toe ongelofelijk stom. Ik haar ook. Zij heeft namelijk een enorme hekel aan plannen en ik ben nogal een planner. Toen ik laatst voorstelde om over twee weken een avondje iets leuks te gaan doen, reageerde ze fel en in mijn ogen zelfs gemeen door te zeggen dat ze ‘het niet wist en die avond misschien wel liever tijd aan andere mensen wilde besteden’. Dit had ze uiteraard tactischer kunnen brengen, maar ik moet ook een hand in eigen boezem steken. Ik weet dat zij een hekel heeft aan plannen. En dat ze veel aan haar hoofd heeft en een stevig aantal mensen om zich heen dat haar harder nodig heeft dan ik. Toch kregen we ruzie. 

Door Annerieke Ruijter

Nu, een paar dagen later, besef ik me weer eens dat mijn normen die van een ander niet zijn en andersom. Zij vindt het onbeleefd om tijd van iemand te claimen, terwijl een uitnodiging voor mij een uiting van liefde is: ‘ik wil tijd met jou doorbrengen’. Ik vind het onbeleefd om mensen zo hard aan de kant te schuiven, terwijl zij juist waarde hecht aan eerlijkheid en duidelijk zijn. Ik wil haar graag zien, zij wil last minute bekijken wie haar het hardst nodig heeft. Ik vraag het lief, zij beschermt zichzelf. En dan snappen wij elkaar opeens niet meer. 

Ik zie legio voorbeelden om mij heen van mensen die precies hetzelfde meemaken; meningsverschillen over wat goed is voor de kinderen, de beste manier om sushi te rollen, met vluchtelingen omgaan, vakantiebestemmingen, goed management, verzin het maar. En allemaal vinden we dat we gelijk hebben. Het pijnlijke is, dat deze ‘meningsverschillen’ vaak ‘normverschillen’ zijn en daarmee van een gesprek verzanden in een harde discussie of zelfs ruzie.

Normen zijn de meetlatten waarlangs wij ons leven leiden
Normen en waarden worden vaak in één adem genoemd en ze horen bij ekaar, maar ze zijn ook verschillend, als ying en yang. Waarden zijn positieve, mooie wensen voor onszelf en de wereld om ons heen. Normen zijn de harde koude meetlat waarlangs wij onszelf en anderen leggen om te zien of ze wel aan onze (voor)waarden voldoen. 

Maar waarom zou je een ander opleggen wat jij goed / fout / nodig vindt? Het is toch veel interessanter, leuker en vruchtbaarder om uit te vinden wat die ander vindt en dan ergens tussen jullie waarden overlap en gemeenschappelijke grond te vinden? En een andere vraag: Hoe vaak is het jou gelukt om een ander op te leggen om te vinden wat jij vindt? Ik zal het je verklappen: nul keer. NUL. Soms bewegen mensen met je mee omdat ze bang voor je zijn, of voor je heftige reactie als ze dat niet doen. Soms zullen ze het doen omdat ze nog iets van jou willen. Heel soms zal het lijken alsof het gelukt is, maar ik durf te wedden dat zodra jij je omdraait, dat heel anders is. Soms kun je met steekhoudende argumenten iemand echt overtuigen, maar dat kan alleen als je een echt gesprek voert, niet als je de ander eenzijdig jouw wil oplegt.

En toch proberen we dat vaak wel. In het verkeer, als we even op de rem trappen om ‘die bumperhufter een lesje te leren’. Op straat, als we een afkeurende blik geven aan iemand die aan de verkeerde kant fietst of te bloot gekleed is. En in onze relaties, als we boos worden op onze partner omdat hij of zij het (wat dan ook) op een andere manier doet dan wij zouden willen. We gaan alleen maar uit van wat wij weten, vinden en willen en vergeten daarbij te luisteren naar wat de ander prettig vindt of wil of zelfs maar bedoelt. 

Mijn normen zijn alleen voor mij en soms zijn het gemene, nutteloze meetlatten waar ik niets mee opschiet. En soms helpen ze me om hard te werken en mooie dingen te bereiken, trouw te blijven en te groeien. Het punt is dat mijn normen niet die van een ander zijn en ik kan dus ook nooit van een ander verwachten dat hij of zij daar aan voldoet. 
De bumperhufter heeft misschien zijn zwangere vrouw op de achterbank. Het helpt om dat te denken. Ook al weten we dat hij zich gewoon minder aantrekt van de verkeersregels. Dat is aan hem. Tenzij hij gevaarlijke dingen uithaalt waar jij echt iets aan kunt doen, zijn de consequenties ook voor hem, niet voor jou en hopelijk ook niet voor een ander. Bovendien leert hij echt niets van iemand die voor hem op de rem trapt. Je loopt zelfs meer risico dat hij jou daarna ook dwars gaat zitten. 

Je partner doet dingen op zijn of haar eigen manier. Hij verft met een roller in plaats van een kwast. Nou en. Zij gaat liever met de auto dan met de fiets. Nou en. Wat jij vindt dat ‘hoort’ hoeft voor een ander helemaal niet te gelden. Als je kunt aangeven wat voor jou belangrijk is (je waarden) en waar je grenzen liggen (tot waar ben je bereid te gaan), dan kom je veel verder dan krampachtig vast te houden aan wat jij vindt. En tenzij je dusdanig van elkaar verschilt dat je ongelukkig wordt van elkaars normen (de een vindt een open relatie prettig, de ander wil monogamie), kun je daar best mee leven. Het verbreedt zelfs je horizon; zo kan het ook. 

In het geval van kinderen is het vraagstuk natuurlijk lastiger, zeker als je allebei een andere mening (norm) hebt over wat goed is voor hen. Als jij vindt dat je kinderen het leven best een beetje zelf mogen ontdekken en af en toe best dingen vervelend mogen vinden, maar je partner vindt dat zij de kinderen tegen alle onheil moet beschermen, dan heb je een lastig gesprek te voeren. Zij kan haar norm niet aan jou opleggen en jij de jouwe niet aan haar. Je kunt het wel over jullie waarden hebben en dan kom je al snel op die overlap: veiligheid, opleiding, groei, autonomie en geluk vinden jullie waarschijnlijk allebei belangrijk. Het is mogelijk om op basis van die waarden een vorm te vinden die voor jullie allebei ok voelt, waarbij je allebei wat water bij de wijn doet. 

Concluderend: verschillende normen mogen er zijn, binnen relaties is het handig om het er over te hebben en daarbuiten is het vooral handig om je te beseffen dat jouw normen die van een ander niet zijn en dat jij daar niets aan kunt en hoeft te veranderen.

Ik weet eerlijk gezegd niet of het deze keer goed komt met mijn vriendin. Misschien zijn wij niet voor een lange vriendschap gemaakt. Net als in relaties kan de koek een keer op zijn. Onze verschillen werden nu wel heel erg uitvergroot. Maar in de afgelopen vijf jaar hebben we wel meer van dit soort verschillen meegemaakt en toch hebben we op basis van onze overeenkomsten (we houden van rode wijn, grappen over mannen en ons werk) elkaar altijd weer terug gevonden. Wie weet.