Succesprincipe 4: Afzien

Samen met Coen van Veenendaal schreef ik een boek over Alpe d’HuZes en de zes succesprincipes die het verschil maken als je succesvol (en gelukkig) wilt zijn; Grensverleggend Leven. In zes blogs nemen we kort een kijkje in de keuken van het succes. De vierde van de zes hoofdingrediënten: Afzien.

Suffering becomes beautiful when anyone bears great calamities with cheerfulness, not through insensibility but through greatness of mind.- Aristotoles

Tegenwoordig moet alles snel en gemakkelijk. Ergens heel hard voor werken is er bijna niet meer bij, we willen alles onder handbereik, kant-en-klaar en direct beschikbaar. Dat is op zich niet zo gek en technisch gezien is er vandaag de dag heel veel mogelijk. Maar voelt het nou écht succesvol en glorieus om een magnetronmaaltijd op tafel te zetten? Of geeft een uurtje hakken, bakken en kokkerellen uiteindelijk meer voldoening? Tijd besparen of ergens je best op doen, wat vind jij?

Het blijkt dat wij 95% van wat we op een dag door doen, op de automatische piloot doen. We zijn gewoontedieren. Slechts 5% hebben we beschikbaar voor de dingen waar we ons hoofd bij moeten hebben, die ons moeite kosten en die anders zijn dan anders. Als het kan kiezen we voor de dingen die we kennen en houden we graag alles liefst bij het oude. Het is ook niet zo dat álles in het leven een strijd of een uitdaging moet zijn; routine is een hele handige manier van de natuur om er voor te zorgen dat we de dingen die we dagelijks doen met zo min mogelijk energie kunnen doen.
Maar als je meer wilt, dan je nu doet of hebt, is het nuttig om die ingesleten routines eens onder de loep te nemen. Ze houden je namelijk vaak tegen om verder te komen in het leven. Veel mensen dromen over verandering, maar zullen er niet voor willen afzien. Terwijl dat wel nodig is, Einstein het zei het al: ‘De definitie van waanzin is telkens hetzelfde doen, maar een andere uitkomst verwachten.’

De comfortzone
De mens is van nature geneigd zoveel mogelijk in zijn comfortzone te blijven. De comfortzone is het gebied waarbinnen zaken herkenbaar en beheersbaar zijn. We voelen ons er veilig en kennen de gevolgen van onze acties. De omgeving binnen de comfortzone reageert zoals je verwacht en levert geen (grote) verrassingen op. `Het zou ook erg vervelend zijn als je iedere dag opnieuw een onvoorspelbare wereld tegemoet zou treden. Enige mate van realiteit en voorspelbaarheid maakt dat wij ons leven snappen. Het is prettig dat je auto start als je aan de sleutel draait en naar rechts gaat als jij naar rechts stuurt. Maar er schuilt ook gevaar in te veel voorspelbaarheid en comfort. Als je er mentaal afhankelijk van wordt en niet meer buiten dit gebied durft te kijken, sluit je je ogen voor nieuwe dingen en wijs je verandering af. Je doet het al snel zoals je het al tien jaar doet. Het onvermogen om het eens anders te doen dan anders leidt tot vastroesten en weerstand tegen alles dat anders is, terwijl de wereld wel verandert.

Paniczone: verlies van controle

Strechzone: grensverleggend ontdekken hoe het ook kan

Comfortzone: routine en veiligheid, geen voldoening

Buiten je comfortzone ligt de stretchzone. Je moet een gevoelsmatige grens heen om daar te komen. Je moet jezelf stretchen. Associaties die we hebben bij de stretchzone zijn: eng, risico, vernieuwend, angst, gevaar, falen, avontuurlijk, leren, enzovoorts. Zowel positieve als negatieve gedachten en afhankelijk van je eigen voorkeuren dus een gebied waar je zeker niet of juist wel in wilt verkeren. Als je het echter wat vaker bewust opzoekt, zul je merken dat er in je stretchzone altijd meer ruimte zit dan je van tevoren dacht en het is er meestal ook minder oncomfortabel dan je van tevoren had bedacht.

We zijn echter altijd bang om in de paniczone terecht te komen en daarom stappen we niet gemakkelijk uit onze comfortzone. Voor de praktische uitvoering is het belangrijk om je te beseffen dat er voor de paniczone altijd eerst de stretchzone komt en dat jíj degene bent die bepaalt hoever je over je eigen grenzen heen stapt. Jij hebt de keuze. Hoe je precies moet afzien kan ik je uiteindelijk niet vertellen, wel dat het pijn doet. En dat je daarna veel meer voldoening zult ervaren dan wanneer het ‘vanzelf’ is gegaan.

Afzien
Als je niet wilt vastroesten in je comfortzone, zul je dus moeten stretchen en dat betekent afzien. Afzien is in tegenstelling tot de andere succesprincipes niet iets dat je van tevoren helemaal kunt uitdenken, het is een kwestie van doorzetten wanneer je tegenslag tegenkomt en je beseffen dat het er bij hoort. Hier maak je de keuze wat belangrijker is: je doel of je gevoel van comfort. Het is de bereidheid om dit te accepteren, de pijn te verbijten en je schouders eronder te zetten.

Niet voor iedereen
Veel mensen zijn tevreden met wat ze hebben en daar niets extra’s meer bij nodig hebben, laat staan dat ze zouden willen afzien om dat te bereiken. Top natuurlijk! Als je bij deze groep mensen hoort, lees dit blog dan ter leering ende vermaeck, maar voel je vooral niet aangesproken! Het is zeker niet zo dat íedereen nú moet afzien, om daarmee iets te bereiken dat je eigenlijk toch niet wilt. Ben je tevreden met de situatie zoals hij is, dan is je bereidheid om inspanning te leveren logischerwijs en terecht zeer beperkt: lekker laten zo.

Er zijn, naast tevreden mensen, echter ook veel mensen die wel zeggen dat ze tevreden zijn, maar eigenlijk meer zouden willen. Vaak blijkt dat zij zich hebben neergelegd bij de situatie ‘omdat het nou eenmaal zo is’. Voor die mensen én voor degenen die zich bewust zijn van het feit dat ze meer willen bereiken dan ze tot nu toe hebben gedaan, geldt dat afzien om dingen voor elkaar te krijgen erbij hoort; dat vergroot zelfs de voldoening aan het einde van de rit.

Verschillende vormen van afzien
Afzien kent heel veel vormen en is echt niet altijd gericht op het behalen van topprestaties. Vrouwen die een kind baren moeten verschrikkelijk afzien, maar doen dit met heel veel liefde voor hun kind. Mensen die hun eigen leven aanpassen om voor een ander te zorgen, of die zes keer op een dag een berg op fietsen om geld in te zamelen voor het onderzoek naar kanker, zien af. Er zijn talloze voorbeelden van mensen die heel ver gaan, die hun eigen gemak niet op de voorgrond zetten, om welke reden dan ook. Geen topsport, wel onbaatzuchtig afzien met voldoening als gevolg.

Mandela, Gandhi, Martin Luther King, maar ook Walt Disney en Sylvester Stallone hebben moeten afzien om te bereiken waar ze naar streefden. Ze hebben pijn, tegenslag en afwijzing moeten doorstaan. Zonder afzien hadden zij geen succes gehad.

Een voorbeeld uit eigen stal:
Eind 2006 maakte Bas Mulder zijn intrede in Alpe d’HuZes. Als 20-jarige meldde hij zich aan voor de editie van 2007. Bas had non-hodgkin, net als Peter Kapitein. Bas heeft ons laten zien hoe je met een smile op je gezicht kunt afzien. In 2007 reed hij, amper drie maanden na zijn laatste chemokuur, vijf keer de Alpe d’Huez op. Hij wilde laten zien waartoe hij in staat was en ook een voorbeeld stellen voor al die mensen die knokken tegen kanker. Helemaal verrot stond hij te stralen boven op de Alpe. In 2008 kwam hij terug om voor anderen zes keer de berg te slechten. De kanker was grillig en bleef terugkomen en daarmee Bas op de proef stellen. Talloze behandelingen, even zovele keren de hoop dat de kanker nu echt overwonnen was. Eind 2009 moesten de artsen constateren dat er geen behandelingen meer over waren. Voor Bas was dat echter geen reden om zich daar bij neer te leggen. Met veel overtuiging wist hij zijn arts zover te krijgen dat het onmogelijke werd geprobeerd. Onder helse omstandigheden werd nog een uiterste poging gedaan om het tij te keren en na een aantal ingrepen met grote risico’s, klom Bas begin 2010 weer op de fiets. Hij kon vaak niet praten vanwege de blaren in zijn mond en keel en hij was vel over been. Toch droeg hij zijn lot als een man en klaagde nooit. In juni 2010 fietste hij samen met zijn broer en vrienden de Alpe d’Huez op. Met zijn hartslag continue tegen het maximum, zat hij te stralen op zijn fiets. Hij wilde laten zien dat de geest altijd sterker is dan het lichaam als je bereid bent de pijn te accepteren. Bas is op 9 september 2010 overleden. Hij heeft met zijn 24 jaar heel krachtig laten zien waartoe een gezonde geest in staat is.

Alpe d’HuZes is niets meer dan georganiseerde vorm van afzien. Zes keer op één dag een berg op fietsen is afzien, pijn lijden, een hel. En toch zijn er ieder jaar weer heel veel mensen die dit willen (!) en doen. Juist pijn lijden, doorzetten als het op is en door je eigen barrières heen breken maakt dat het zo’n succes kan zijn iedere keer. Het is een prestatie van formaat, die op zich al applaus verdient. Dat volbrengen en aantonen dat je geest zo sterk is geeft ultieme voldoening. Dat je daarmee ook nog eens een substantiële bijdrage levert aan het elimineren van kanker als dodelijke ziekte maakt dat dat gevoel dubbel zo sterk is. Als je één rondje om de kerk zou fietsen, met hetzelfde resultaat qua geld, zou dat dan in dezelfde mate een succes zijn? Absoluut niet. De voldoening schuilt hem juist in het afzien, in het verder gaan uit liefde voor een dierbare, verder dan je ooit zou doen voor jezelf. Het zit in de mens ingebakken om zijn best voor dingen te willen doen en hoe meer je je best moet doen, hoe beter je je voelt wanneer het is gelukt.

En jij dan?
Groot of klein, afzien moeten we allemaal wel eens. Denk aan groeipijn, zowel letterlijk als we klein zijn, als figuurlijk wanneer we iets nieuws leren en dat niet in één keer onder de knie krijgen. Als we daar over zeuren krijgen we vaak te horen ‘dat het er nou eenmaal bij hoort’ en voor deze ene keer heeft oma gelijk. Het hoort er bij. Accepteer dat, zet door en bereik succes.Ik durf te wedden dat je het vaak ook al doet: denk aan vechten tegen de bierkaai wanneer je iets wilt veranderen, heel geduldig zijn terwijl je staat te trappelen om deuren open te gooien, of je hoofd op het hakblok leggen door eindelijk eens te zeggen wat jij vindt dat er moet gebeuren. En dan doorzetten, het zelfmedelijden voorbij. En dan nog een beetje doorzetten, op de blaren zitten en vervolgens je succes vieren.

De ingrediënten voor een lekker stukje afzien:
• Geloof dat je de juiste dingen doet
• Tegenslag, geen zin meer hebben, pijn lijden, zelfmedelijden
• Doorzettingsvermogen
• Nog steeds de juiste dingen doen