Koning Smalltalk worden?

Een vriendin wil beter worden in ‘smalltalk’. Waarom, vraag je je misschien af? Ik vul het nu in, maar het komt er natuurlijk op neer dat ze wil voorkomen dat haar hersencellen tijdens saaie verjaardagen afsterven. Uit pure verveling. Ook wil ze wel weer eens een leuk vriendje met wie ze de diepte in kan. ‘En je moet met zo’n onbekende man toch eerst een beetje over koetjes en kalfjes praten voordat je zware onderwerpen als de bio-industrie aansnijdt en elkaar besluit te zoenen omdat je daar hetzelfde over denkt.’

Ze heeft een punt. Ze noemt mij ‘Koning Smalltalk’ en vraagt zich hoe ik dat toch doe: ‘Al dat praten en helemaal niks zeggen.’ Altijd leuk, een compliment * kuch * en nu het warme gevoel in de borststreek een beetje is gezakt, schrijf ik voor haar dit stukje. Misschien heb jij er ook iets aan.

Eerst dit: als jij een groot contrast ziet tussen oppervlakkige en diepe gesprekken, dan hou je een kunstmatig onderscheid in stand. Je kunt namelijk elk pietluttig dingetje tot het onderwerp van de oneindigheid maken, en vice versa. Op welk niveau van de werkelijkheid jij ook wilt inzoomen, met een beetje creativiteit en nonchalance kom je er heus. Een gesprek dat blijft hangen bij ‘onze nieuwe auto’ kan al snel via ‘een oplossing voor het fileprobleem’ leiden tot spannende speculaties over ‘ruimtevaart en buitenaardse wezens.’ Maakt iemand in het gezelschap teveel woorden vuil aan ‘het rottende tuinhek’? Met een kleine schijnbeweging heb je het over ‘het boeiende seksleven van de naaktslak’ of ‘de neiging van mensen om hun territorium af te bakenen’. Je kunt het zo gek niet bedenken. Als jij er blij van wordt is het goed. Laat daarom ook in sociale situaties je geest vaker de vrije loop. Gesprekken worden leuker door af en toe zijpaden in te slaan, grappige associaties op te merken en spontaan opborrelende vragen ook echt te stellen. Iets minder correct zijn, opent vaak rechtsreeks de deur naar een leuker gesprek.

Toegegeven, het vergt vaak oefening, iets meer lef en ervaring om gesprekken meer naar je hand te zetten. Hieronder een paar willekeurige adviezen.

Neem je eigen onhandigheid en ongemakkelijkheid niet zo serieus

Sociale onhandigheid (zoals bij onze vriendin) is vaak het gevolg van een gebrek aan nieuwsgierigheid, angst om afgewezen te worden of een combinatie va die twee. Misschien weet je niet wat je zou kunnen vragen, of heb je het idee dat je niks interessants te melden hebt? Zoals met alles: als je maar genoeg ongemakkelijke situaties vermijdt leer je sowieso niks en zul je nooit handig worden. In niks niet. Het goede nieuws: zeer waarschijnlijk oordeel je te hard over jezelf: mensen verkiezen aardige, bescheiden mensen boven competente mensen. Mensen die aardig en bescheiden hebben vaker de neiging zichzelf te onderschatten.

Oefening maakt meester

Dus, wil je beter worden in gesprekken? Oefenen maar. En leer ervan. De makkelijkste manier is het stapje voor stapje te doen en het voorbeeld te volgen van mensen die jij daarin bewondert. Observeer wat ze doen en gebruik hun maniertjes op een manier die bij jou past. Als het je helpt: oefen met willekeurige mensen die jou niet zenuwachtig maken (in plaats van een razend aantrekkelijk potentiële partner of werkgever). De groenteboer bijvoorbeeld, of je schoonzus. Gebruik je onhandigheid in ieder geval niet als excuus om sociale situaties uit de weg te gaan.

Vind gemeenschappelijke interesses

We hebben allemaal scripts in ons hoofd over hoe we ons moeten gedragen. Je denkt misschien dat het beleefd is eerst te vragen hoe het op het kantoor gaat? En of het nog gelukt is met die.. eh.. promotie? En hoe het met de kinderen is die jij verder niet kent? Want we zijn toch normale, volwassen, beleefde, fatsoenlijke mensen onder mekaar en die praten vaak over zaken die hun verder niet boeien? Praten over dingen die je niet interesseren? Mmm, dat is misschien wat saai, vind je niet? Ook voor de ander. Die voelt het heus als jij bijvoorbaat niet geïnteresseerd bent in de antwoorden op jouw eigen vragen.

Ben je heel correct en formeel? Ga vaker off script

Deze beleefdheidsscripts hebben we meegekregen van ouders, leraren, vrienden, en dies meer. Om niet voor malle piet uitgemaakt te worden, en erbij te horen. Dat is nou eenmaal belangrijk voor kuddedieren. Wie vroeger verstoten werd, verkleinde de kans op overleving. Onze hersenen geven ook nu nog pijnsignalen af als wij het gevoel hebben een sociale misstap te begaan. Echt onderzocht. Desalniettemin, veel mensen zijn bang iets te zeggen wat raar klinkt of ongepast is. Loslaten, dat gevoel. We leven niet in de Oertijd of een dictatuur. Het leven wordt saai als je verzaakt te praten over datgene wat dicht bij je eigen belevingswereld staat. Tegenwoordig mag dat gewoon. Praten over wat je echt bezighoudt breekt veel sneller het ijs dan het plichtmatig over en weer uitspreken van formaliteiten. Vermijd voor de hand liggende invalshoeken die je niets interesseren. Daarmee word jezelf verantwoordelijk voor een suf en doodlopend gesprek. Wees af en toe gewoon kwetsbaar, eerlijk en anders. Goed voorbeeld doet goed volgen.

Mensen spiegelen jou: ontspan en wees (je betere) jezelf

Mensen (met normaal functionerende spiegelneuronen) spiegelen vaak automatisch jouw stemming en gedrag een beetje. Als jij niet iets heel raars doet tenminste. Probeer het maar eens uit: doe heel formeel, stijf en ongemakkelijk, en mensen spiegelen automatisch deze houding. Als jij lacht, informeel bent, ontspant of vol passie praat over iets wat je echt interessant vindt, dan is dat voor een ander het signaal om dat ook te doen. Je relaxte zelf zijn is daarom voor de ander vaak ook ontspannen. En zeg je onbedoeld iets wat niet helemaal lekker valt? Verontschuldigt uzelve. Mensen vergeven het je meestal graag.

Ik twijfel overigens of ik het uitgekauwde ‘wees jezelf’ wel moest gebruiken. Je bent altijd jezelf, ook als je buikkramp hebt en scheten laat. Je bent ook altijd een andere zelf. En soms is die niet fijn. Dan ben je bijvoorbeeld een chagrijnige hork. Als je een fijne band met mensen wilt dan moet je in sommige gevallen een beetje je best doen. Dat heeft een ander voordeel: door iets vrolijker en aardiger te doen dan je je voelt, word je waarschijnlijk ook vrolijker en aardiger. (Dat werkt zo.)

Daar mag je best doorzichtig en open over zijn: ‘Sorry, ik ben wat chagrijnig vandaag. Ik moet nog even inkomen.’ Mensen waarderen die eerlijkheid vaak. Een beetje ontspanning, kwetsbaarheid en openheid over je huidige stemming is vaak een ijsbreker.

Meer levendigheid in gesprekken? Gebruik en observeer je omgeving

Verrassingen, onverwachte wendingen en absurditeit maken het leven interessant. En die zijn overal om ons heen. Elk moment. En daar kun je rustig op inhaken, zonder ongepast te zijn. Zie maar: ‘Zeg, even tussendoor, gebruik jij ook Zwitsal-shampoo?’ Of: ‘Hmm, wat zijn dat voor koekjes.’ ‘Hee, daar is Pieter, even voorstellen.’ En hup, je creëert meer levendigheid in je communicatie, en een nieuwe invalshoek. Vooral als het gesprek hapert of blijft hangen kan het helpen er wat input van de buitenwereld in te mengen. ‘Grappig zeg, Pieter hier, heeft ook een schoonvader die makelaar is. Nietwaar Piet?’ Goed kans dat de tussenkomst van Pieter het gesprek wat sappiger maakt, of dat jij er tussenuit kunt piepen als Pieter het gesprek overneemt. Meestal prijs dus.

Verdiep je in de verhalen achter de vooroordelen

Het leven van alledag is vol geestige details, toevalligheden en rariteiten, maar we hebben geleerd die te bagatelliseren of te negeren. De meesten van ons kijken door de Stoffige Bril der Herkenning. Die kastanjeboom is ‘gewoon een boom die de zon blokkeert’, die zwerver op het plein is ‘de zoveelste vieze man met baard die waarschijnlijk lui of verslaafd is’, de buurvrouw is ‘die weduwe die er altijd netjes uitziet.’ Ja, en jij bent die persoon met heel weinig verbeelding en fantasie. Een suffe kijk op het leven leidt tot suffe gesprekken. Let wat meer op de details waaruit onze wereld is opgebouwd. En zet daar vraagtekens bij. Daar vind je de verhalen achter de huidige, suffe verhalen die je nu over de dingen vertelt. Of over de persoon die nu voor je staat. Daar zit vast ook meer achter dan de vooroordelen die je over hem of haar hebt.

Stel vragen die jouw vooroordelen over je gesprekspartner onderuit kunnen halen

Je weet wat ze zeggen: wie veel praat wordt schor, wie luistert wordt wijs. Of zoiets. Goede vragen stellen is een kunst die veel mensen ontberen. Het is een belangrijke skill omdat je daardoor een betere band krijgt met anderen. En zoals gezegd: als je het ijs wilt breken kun je iemand het best vragen naar wat diegene interesseert. Als dat iets is wat jou ook interesseert dan wordt het lastig niet een leuk gesprek te hebben.

Als we al vragen stellen, doen we dat vaak in de richting van onze vooroordelen. Een zakelijk type vragen we bijvoorbeeld eerder naar hoe die zijn zaakjes regelt, een modemevrouw naar mooie kleren enzo. Onze hersenen werken vrij simpel. Als wij iemands individuele eigenschappen niet kennen, plaatsen wij iemand al snel in hokjes. Een persoon die wij nog niet kennen, activeert automatisch een vooroordeel met bijbehorende gedachten. Wij zetten iemand bijvoorbeeld neer als jong, oppervlakkig modepopje of simpele Ajax-fan. En wij gedragen ons daar dan ernaar. We vragen de voetbalfan naar Ajax, om achteraf te klagen we dat de Ajax-fan alleen maar over Ajax praat. Terwijl wij er zelf om vroegen. Wil je andere kanten van iemand leren kennen? Negeer je vooroordelen wat vaker en stel andere, betere, onverwachte vragen. Vraag de Ajax-fan bijvoorbeeld naar zijn liefdesleven en de modedame of ze weleens kampeert. Nogmaals: als je niet geïnteresseerd bent in het antwoord is het gesprek bij voorbaat al vrij kansloos. Ben je echt niet geboeid? Dan moet je maar de wc gaan.

Vraag je af wat je iemand zou kunnen en willen leren

Soms ontkom je er niet aan: dan zit je vast op de bank met iemand die de titel ‘minst boeiende gesprekspartner ooit’ verdient. Iemand die in het voorstadium van hersendoodheid lijkt te zitten, en die je niet kunt vermijden omdat het je familie blijkt te zijn. Of de partner van je zus of zo. Als je van een uitdaging houdt, kun je proberen iets nuttigs van het gesprek te maken. Bijna iedereen heeft wel kennis over een onderwerp waar jij weinig of niks over weet, en met een beetje geluk is dat iets waar jij best iets van zou kunnen (of moeten) leren. Bijvoorbeeld: de nieuwe belastingregels, subsidies of goedkope wasmiddelen. Gebruik dit soort onafwendbare ontmoetingen om iets te leren over een onderwerp dat je normaal vermijdt. Op die manier verenig je het nuttige met het verplichte. En soms kan het gesprek dan toch nog aangenaam worden.

Hieronder, de meesters van Smalltalk: Rembo en Rembo.