Dappere Dodo was een scheepsjongen die met zijn vrienden de wereld rondvoer en allerlei avonturen beleefde. Het was een Nederlandse tv-serie die in de jaren ’50-’60 van de vorige eeuw werd uitgezonden. Een kinderserie om precies te zijn.
Door Melissa Jonker
Wanneer ik schrijf of spreek over de dingen die mij innerlijk bezighouden, is er altijd wel iemand die daarop reageert met het woord ‘dapper’. Iets als ‘Wat dapper, joh, dat jij je zo open durft op te stellen’. Dapper. Ik weet nooit zo goed wat ik daarop moet antwoorden. Het woord ‘dapper’ roept bij mij een acute allergische reactie op. Ik krijg er jeuk van over mijn hele lichaam. Een enorm blok weerstand neemt bezit van me. Ik wil maar een ding: er zo snel mogelijk bij vandaan. Als iemand reageert met ‘Joh, wat goed’ of ‘interessant’ of ‘stoer’ voor mijn part, gebeurt dat niet. Wat is er toch met dat woordje dapper?
Makkelijk zou het zijn de dapper-gebruikers linea recta naar het land van ’te negeren commentators’ te verwijzen. Maar weerstand is een interessant verschijnsel. Het biedt ruimte voor zelfonderzoek en leidt naar innerlijke plaatsen waar we liever niet vertoeven. Dapper worden genoemd en het gevoel dat daarbij hoort, is voor mij zo’n plaats.
Empathie kun je betuigen vanuit twee posities: die van de gelijkwaardige en die van de ongelijkwaardige. In dat laatste geval zijn er twee opties: je stelt je boven iemand op, als in ‘ik ben meer oké dan jij’ of je stelt je onderschikt aan iemand op, als in ‘ik ben minder oké dan jij’.
Dapper is een woord dat een ouder tegen een kind zegt. Door iemand dapper te noemen, plaats je jezelf in de bovengeschikte positie. Je maakt jezelf er groot mee, en de ander klein. Ongelijkwaardig en kleinerend dus.
De situaties waarin ik het Dappere Dodo etiket krijg opgeplakt, is als ik mij kwetsbaar opstel. Iets wat eigenlijk een daad van grootsheid is, maar ik meestal niet als zodanig ervaar. Het voelt ongemakkelijk. Het zijn momenten waarop het belangrijk is voor vol te worden aangezien.
Het etiket ‘dapper’ plaatst mij terug in de positie van het kleine kind. En daarmee word ik tegelijkertijd – alsof ik aan een elastiek zit – teruggetrokken naar oude pijn: het kleine kind dat niet voor vol werd aangezien, wiens emoties niet belangrijk waren. Het kind dat zich klein en onwaardig voelde. ‘Dapper hoor, kleine meid, en dan nu weer over tot de echt serieuze problemen’, is de boodschap.
Zo ontstaan er posities als: de sterkte en de zwakke; de grote en de kleine, de gezonde en de zieke. Posities die niet bijdragen aan gelijkwaardig met elkaar omgaan. En dat is nu juist een van de dingen waar ik mij – bijvoorbeeld als ambassadeur voor het Fonds Psychische Gezondheid – voor inzet.
Voor mezelf zie ik de opdracht weggelegd wat tussenruimte te scheppen tussen mijn gevoel en mijn reactie. In plaats van erbij weg te rennen, juist even pas op de plaats te maken. De pijn van het kleine kind te erkennen, en vervolgens mijn positie als volwassene bewust weer in te nemen.
Maar ook voor de andere partij is er werk te doen. Iedereen krijgt in zijn leven te maken met mentale hindernissen. Mijn boodschap er een van gelijkwaardigheid; gericht van volwassene tot volwassene. Welk mechanisme zorgt ervoor dat sommige mensen zichzelf dan toch een bovengeschikte rol toebedelen? Welke liever niet te betreden innerlijke plek vraagt bij hen om aandacht?
In je kwetsbaarste momenten weggezet te worden als een klein kind, voelt op z’n zachtst gezegd nogal onaangenaam. Het onderzoeken van de verborgen gevoelens achter het Dappere Dodo-complex werpt licht op de zaak. En dat biedt kansen voor gelijkwaardiger communicatie.
PS Met dank aan Petra Meijssen voor de verhelderende intervisiegesprekken die wij over dit onderwerp hebben gevoerd.
Beeld: ‘Gazing’ door Melissa Jonker
5 reacties
Eye opener, en vergelijkbaar
Wat interessant, jouw verhaal over het woord ‘dapper’. Zo had ik het nog nooit bekeken. Maar nog wat verder nadenkend dacht ik: ik heb hetzelfde met als mensen iets vertellen en erachter plakken ‘snap je?’. Dat heeft voor mij de betekenis ‘ben je wel slim genoeg om te begrijpen wat ik bedoel, of ontgaat het je volledig, ofwel ben je nog te klein om het te begrijpen?’ Geeft mij hetzelfde gevoel. Ben benieuwd hoe anderen dit soort woorden ervaren!
Dapper
Wat een mooie omschrijving van de beleving bij een bepaald woord.
Nu is dit “dapper” maar eigenlijk kan dit door elk ander woord vervangen worden.
Wel vind ik een onderdeel van het blog opvallend:
“Dapper is een woord dat een ouder tegen een kind zegt. Door iemand dapper te noemen, plaats je jezelf in de bovengeschikte positie. Je maakt jezelf er groot mee, en de ander klein. Ongelijkwaardig en kleinerend dus……
…
Maar ook voor de andere partij is er werk te doen. Iedereen krijgt in zijn leven te maken met mentale hindernissen. Mijn boodschap er een van gelijkwaardigheid; gericht van volwassene tot volwassene. Welk mechanisme zorgt ervoor dat sommige mensen zichzelf dan toch een bovengeschikte rol toebedelen? Welke liever niet te betreden innerlijke plek vraagt bij hen om aandacht?
Onze vriend Van Dale geeft als betekenis bij ‘ dapper ‘:
dap·per (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord; vergrotende trap: dapperder, overtreffende trap: dapperst)
1 zonder vrees; onverschrokken
2 flink: zich dapper houden
Wie zegt dat er een mechanisme is dat “de ander” zichzelf een bovengeschikte rol wil toe bedelen?
Er is geen werk voor de andere partij, het is de eigen beleving van de schrijver die een probleem in het gevoel brengt.
Ik zeg niets menselijks is ons vreemd 😉
Dapper
Mooi omschreven, alleen naar mijn idee zegt deze uitleg meer over het gevoel van de schrijver van dit stuk dan daadwerkelijk over de betekenis van het woord dapper. Zelf ervaar ik dapper niet zo kleinerend, juist niet. Dapper genoemd worden ervaar ik als een compliment. Dat anderen zien, erkennen en waarderen, dat je buiten je ‘comfort-zone’ treedt bijvoorbeeld, daar is moed voor nodig, dat is dapper. Grappig hoe een gevoel bij een woord zo uiteen kan lopen. Ik denk dan ook niet dat de meesten dapper gebruiken om zichzelf boven een ander te plaatsen.
Dapper verhaal snap je het
Dapper verhaal snap je het zelf allemaal nog ?
Reflectie
Het zegt meer en vooral iets over de schrijfster van dit stuk. Blijkbaar ervaart zij het zo, omdat ze in haar jeugd negatieve ervaringen heeft opgedaan betreffende het woord dapper. Het zegt niets over het woord zelf, en al helemaal niets over degene die het woord bezigt tegen haar. Ik hoop van harte dat ze dit inziet.