Wat leert mindfulness ons over pijn?

‘Pijn is fijn’, riep mijn middelbare schoolvriendje terwijl hij probeerde mijn knokkels open te schuren aan een structuurwand. Achteraf gezien een wat vreemde manier om je liefde te verklaren, maar ondanks dat hebben we het toch twee jaar samen uitgehouden.

Zelf zou ik niet zover willen gaan dat pijn fijn is, al ben ik er inmiddels wel achter dat de ervaring van pijn tijdens je leven net zo onvermijdelijk is als ademhalen. En dat heb ik het natuurlijk niet alleen over lichamelijke pijn, maar ook over de geestelijke pijn die we lijden gedurende ons leven.

Verzet tegen pijn
Wij houden niet van pijn. Met een goede reden. Wie zich één keer brandt aan een kaars, zal de volgende keer een stuk voorzichtiger zijn. En wie door zou blijven hollen met een gebroken voet komt er waarschijnlijk niet best vanaf. Het blijkt dat wij ons automatisch en instinctief gaan verzetten als we met pijn te maken krijgen. Een soort zero tolerance beleid van het lichaam: pijn komt er niet in!

Het vervelende is dat pijn, lichamelijk of geestelijk, soms gewoon aanwezig is en dat verzet daartegen averechts werkt. Wanneer je bang bent om lichamelijke pijn te voelen, verkramp je en wordt de pijn alleen maar erger. Bij geestelijke of emotionele pijn werkt dit net zo. Hoewel we er meestal behoorlijk slim in zijn om pijnlijke gevoelens te onderdrukken en dit ook lange tijd vol kunnen houden. Gaan ze hiermee niet weg.

Na verloop van tijd zal je merken dat de emotionele pijn een andere uitweg heeft gevonden. Het kan in je lichaam gaan zitten, waardoor je lichamelijke klachten krijgt. Of het uit zich als stress of depressieve gevoelens. Of misschien blijft het wel jarenlang in een stil hoekje van je lichaam zitten, totdat je opnieuw iets verdrietigs meemaakt en alle pijn er ineens uitkomt.

Lijden is pijn maal verzet
We zijn zo bang om de pijn te voelen dat we het, vaak dus niet eens bewust, uit alle macht proberen te vermijden en ons er tegen verzetten om het te voelen. Lijden is pijn maal verzet, is een uitspraak van Jon Kabbat Zinn, de grondlegger van de Mindfulnessbeweging. Hij maakt hiermee eigenlijk een onderscheid tussen dat wat er is en waar we in ons leven niet onderuit komen: pijn, en het vergroten van die pijn door ons ertegen te verzetten: lijden.

Willen we ons lijden terugbrengen tot pijn, dan verlangt dat een belangrijke omschakeling van onze kant. Van automatisch onbewust verzet tegen pijn, moeten we de overgang maken naar pijn bewust toelaten. Dat klinkt niet direct aantrekkelijk, maar dat is het gek genoeg wel. Hoe doe je dat?

Probeer volgende keer dat je lichamelijk ongemak ervaart eens om er niet meteen vanaf te komen en je eens niet (mentaal) te verzetten. Richt je aandacht op de plek waar je last van hebt en probeer eens te beschrijven wat je precies voelt. Als een onthechte observeerder. Wat houdt datgene wat je pijn noemt eigenlijk in? Je kan deze oefening ook doen met psychiche ongemakken, zoals boosheid, verdriet of een andere nare emotie. Op deze manier kun je oefenen je over te geven aan datgene wat er is en langzaam gaan ervaren dat het accepteren van pijn minder zeer doet dan je ertegen verzetten. En wie weet roep je dan ooit: pijn is fijn! Maarreh, geen knokkels van anderen openschuren alsjeblieft.