Mannen niet van Mars, vrouwen niet van Venus

Hoe verschillend zijn wij, M & V, nou echt? En zijn deze verschillen aangeboren of aangeleerd? ‘Vrouwen zijn van nature verzorgender en passen daarom goed in de keuken,’ zegt de ouderwetse man. ‘Nee,’ zegt de strijdlustige feminist, ‘niks natuur, de gedragsverschillen zijn eeuwenlang opgelegd door onze man-gedomineerde cultuur.’ De huidige wetenschap staat er tussen in en stelt dat onze verschillen voortkomen uit de onophoudelijke wisselwerking tussen nature én nurture.

De evolutietheorie: het verhaal van Beauty & the Beast

Wat is het nut van seks, romantiek en de man? Veel van de mooie diversiteit op deze planeet is het resultaat van seks. Hoewel seks, voortplanting en evolutie een heilige drie-eenheid zijn, hebben wetenschappers niet met zekerheid kunnen zeggen waarom levende wezens zo geëvolueerd zijn dat ze het met elkaar doen in plaats van zichzelf te klonen. De belangrijkste hypothese was die van de genetische diversiteit: als je de genen van twee wezens mengt, behoud je het beste van twee werelden, en zo ontwikkel je nageslacht dat beter bestand is tegen de wreedheden van het leven, zoals parasieten en virussen. Deze theorie is pas sinds kort echt getest, bij wormen. Een groepje biologen van de universiteit van Indiana creëerde een wormsoort die zich kon voortplanten zonder partner. Vervolgens werden traditioneel gemaakte wormen en de nieuwe wormen met elkaar vergeleken door ze aan schadelijke bacteriën bloot te stellen. Wat bleek: de wormen met een papa en mama leefden veel langer. Seks heeft nut. Een van de Amerikaanse onderzoekers zegt erover: ‘The coevolutionary struggle between hosts and their parasites could explain the existence of males.’ Kortom: dit onderzoek geeft niet alleen seks, maar ook de man bestaansrecht. Eindelijk.

Een belangrijk conflict tussen de huidige tijd en ons liefdesleven is dat bepaalde verlangens oeroud zijn en weinig rekening houden met de moderne tijd. Ook als we geen kinderen willen wordt ons denken over relaties door voortplanting gestuurd. Daarom is het niet verkeerd – naast alle beeldvorming door sprookjes, religieuze boeken, pulpromans en vrouwenbladen – inzicht te krijgen in ‘wie’ er echt aan de touwtjes trekt. Dat biedt een gezond tegenwicht tegen mooie maar onhaalbare fantasieën.

Op een blog over mensenliefde kun je de evolutietheorie niet weglaten. Die verklaart bijvoorbeeld de verschillen tussen mannen en vrouwen. En hoewel daar ook wat misverstanden over bestaan, zijn veel clichés over mannen en vrouwen gewoon waar. Charles Darwin kwam erachter waarom ze waar zijn.

De evolutietheorie stelt dat het belangrijkste doel van levende wezens is de overleving van de eigen soort te garanderen. Het doel is ingebakken: genen doorgeven. Organismen zijn genetisch voorgeprogrammeerd om partners met ‘overlevingsbevorderende’ eigenschappen aantrekkelijker te vinden. Om te zorgen voor gezond nageslacht letten mensen bij het zoeken naar een partner bewust of onbewust op tekenen van lichamelijke en geestelijke gezondheid en een goede sociale status. Gezonde, symmetrische partners met goede sociale banden hebben een evolutionair voordeel. Onze voorliefde voor mooie en succesvolle mensen is daarom geen mysterie. Zo zijn we geprogrammeerd.
Liefde betekent voor mannen en vrouwen, vanwege hormonale verschillen en culturele verwachtingspatronen, toch net iets anders. Omdat seks voor een vrouw heel grote gevolgen kan hebben – negen maanden zwangerschap en een kleine huilebalk – is ze veel voorzichtiger dan de man. Zij zal daardoor van nature selectiever zijn, en op andere zaken letten dan mannen. Veel verschillen tussen mannen en vrouwen en daarbij horende misverstanden en ergernissen zijn op dit principe terug te voeren.

Voor een vrouw zijn de woorden ‘nee, dankje’ belangrijker dan voor de gemiddelde man. Hitsige mannen liggen constant op de loer. Vrouwen kunnen hun pijlen beter richten op een stabiele, betrouwbare vent die zijn schaapjes op het droge heeft. Een man die leuk is met kinderen en zijn spierballen spant bij het zien van onrecht. Zo’n man kan en wil waarschijnlijk beter voor zijn vrouw en kinderen zorgen. Het klopt met wetenschappelijk onderzoek dat vrouwen meer dan mannen letten op status, inkomen en opleiding van hun potentiële partners, en kijken of hij populair is bij anderen. Het is een eerste garantie dat een man zich kan focussen op de lange termijn, en dat je wat aan hem hebt. Doorzetters worden beloond. En het verklaart ook waarom veel vrouwen (45 procent) een man aantrekkelijker vinden wanneer ze horen dat hij al bezet is. Ook dat is een garantie dat hij deugt: hij is goedgekeurd door een andere vrouw.

Als mannetje heb je andere belangen dan de vrouw. Om te zorgen dat jouw genen overleven is het handig je zaad bij een vruchtbare (lees: jonge) vrouw te deponeren en als je ermee wegkomt, dit kunstje bij meerdere vrouwen te herhalen. Ook dat klopt met de cijfers: mannen letten meer op schoonheid en tekenen van jeugdigheid bij hun partners en hebben meer drang tot seks met verschillende partners. Mannen zijn ook minder veeleisend ten aanzien van hun seksuele encounters omdat ze minder te verliezen hebben. Waar de meeste vrouwen niet snel hoeven te bedelen om een avontuurtje, moeten mannen meer uit de kast halen om aan hun trekken te komen.

Deze versimpeling van de evolutieleer zien we in de werkelijkheid terug in het cliché van de mooie jonge vrouw met de rijke en invloedrijke man en horen we vaak als misplaatst excuus van mannen die systematisch vreemdgaan. Deze mensen voeren een karikaturale versie van de evolutietheorie uit. In de praktijk van alledag gaat het er meestal een stuk genuanceerder en gevarieerder aan toe.

Ben jij goed genoeg?

Veel mensen worden somber van dit ‘survival of the fittest’-verhaal. Vooral als ze denken niet knap, mooi, sterk genoeg zijn om de competitie aan te kunnen. Herken je het? Misschien zie je dat te negatief. Allereerst: al jouw voorouders hebben zich tot nu toe succesvol voortgeplant, anders was jij hier niet geweest. Besef dat je deel uitmaakt van een onafgebroken schakel van tig-miljard succesvolle liefdesacties, al meer dan 13,8 miljard generaties lang. Dat was echt niet altijd makkelijk op deze vaak levensbedreigende planeet, en toch, daar ben jij. Als je niet wars bent van een beetje egocentrisme zou je zelfs kunnen zeggen dat alles in het universum heeft meegewerkt om jou voort te brengen. Je kunt dus rustig ademhalen, je bent helemaal in orde! Misschien niet perfect, maar in het grote schema van de natuur is niks of niemand dat. En ben je niet zo’n fraai schepsel als je zou willen? Bij mensen zijn, zo blijkt, minder zichtbare eigenschappen belangrijker dan ‘symmetrische’ genen. Niet een atletisch gebouwde adonis of pin-upachtige buikdanseres heeft het grootste evolutionair voordeel en de meeste kans op liefde, maar mensen die zich succesvol weten aan te passen aan hun omgeving. Behoeften en wensen zijn afhankelijk van de tijd, plek en situatie waarin we leven. En de menselijke seksualiteit is behoorlijk veelzijdig en plastisch. Cupido zorgt heus dat mensen elkaar vinden. Zelfs op de meest vreemde potjes valt een dekseltje te schroeven. Dat houdt het interessant. Juist de gebreken kunnen iemand vindingrijk en interessant maken. Doorzetters worden beloond. En, over beloningen gesproken… hoe zit het met de jackpot?

Rolverdeling tussen de lakens

Eenmaal tussen de lakens ontkomen we ook niet aan bekende clichés. Mannen willen vaker, worden sneller opgewonden en bereiken eerder een climax. Vaak zijn visuele stimuli al voldoende voor een erectie. Een groot verschil (en een bron van misverstanden en strijd) tussen mannen en vrouwen is dat de man rustiger wordt van seks en dat de vrouw zich meestal eerst rustig moet voelen om seksueel opgewonden te raken. Als er spanningen zijn zal de man vaak zin hebben in seks om de spanningen kwijt te raken, terwijl de meeste vrouwen minder zin hebben in seks als ze gespannen zijn. Dit is vaak een bron van conflict tussen beide seksen. Meestal zal de vrouw voordat ze zin in seks heeft eerst de problemen willen uitpraten. De meeste mannen zijn na seks meestal pas rustig genoeg en beter in staat de sores uit te praten.

M/V zoekt maatje

Na de verschillen besproken te hebben zou je bijna vergeten dat we dezelfde diersoort zijn (en van dezelfde planeet komen). Hoewel het essentieel is voor een harmonieuze band is om de verschillen te onderkennen, is het net zo handig om de overeenkomsten NIET te verwaarlozen.

De verschillen vallen op, maar de overeenkomsten zijn talrijker.

Als je bijvoorbeeld aan een willekeurige groep mannen en vrouwen vraagt wat ze in de ander zoeken dan staan vertrouwen en begrip op een grote nummer één, boven een mooi uiterlijk, veel geld, goede seks of een bijzondere status. Mensen zoeken herkenning en begrip in elkaar, een maatje bij wie ze zich thuis voelen. Een partner die ze kunnen vertrouwen en die er door dik en dun zal zijn. Natuurlijk, zonder die wederzijdse klik of lichamelijke aantrekking zal er niet veel gebeuren, maar in de praktijk blijkt dat meer te maken te hebben met het (juiste) moment van ontmoeting en het creëren van een leuke band dan van een kille evolutionaire onderhandeling.