Twee obstakels die geluk belemmeren

Vooruit, een kleine preek, omdat ik verwacht dat jij en ik – als moderne mensenschepsels –aan dezelfde geestesziekte lijden. Noem het gelukzoekeritus.

Ieder mens probeert geluk na te streven en ongeluk te vermijden, maar er zijn twee obstakels die hem dat beletten. De ene wordt gecreëerd door zijn eigen psyche, de andere zit in zijn hersenpan ingebakken. In het kort:

Psychisch gezien wordt geluk verhoogd of verlaagd door de eigen verwachtingen en niet zozeer door uiterlijke omstandigheden. Hierom plegen knappe, rijke filmsterren soms zelfmoord, en stralen sommige monniken – die niets hebben behalve een drinkbeker – van geluk. Mensen zijn pas tevreden als hun verwachtingen overeenkomen met de werkelijkheid.

Het probleem: hoe beter we het hebben, hoe meer mogelijkheden en vrijheid we genieten, hoe meer onze verwachtingen de pan uit rijzen. En hoe ongelukkiger we daarvan worden. De moderne tijd maakt mensen daarom niet per se veel gelukkiger. Het maakt juist dat ze neurotisch verlangen en zoeken naar meer geluk, meer liefde en meer succes terwijl ze zich ondertussen continu tekort gedaan voelen.

En zijn die mensen dan wel volmaakt en duurzaam gelukkig als hun verwachtingen uiteindelijk toch worden waar gemaakt? Nee, en daar komt het tweede obstakel om de hoek kijken: ons brein komt met een biologisch geluksplafond. Daarom voelt het krijgen van je droombaan na jarenlang ploeteren meestal niet veel gelukzaliger dan het krijgen van een simpele pastamaaltijd nadat je de hele dag door de bergen hebt gelopen op te warme bergschoenen met te grote backpack.

Het brein is eenvoudigweg niet gemaakt om jou permanent gelukkig te maken. Na een korte overwinningsroes of tijdloos geluksmomentje, maakt het lichaam zich alweer klaar voor actie. Daar is een simpele evolutionaire reden voor. Ontevredenheid helpt de mens te overleven en zich voor te planten. Dat houdt hem alert en actief, op zoek naar voedsel, veiligheid, vriendschap en seks. Geluk maakt lui. Kijk naar de junk die zichzelf kunstmatig gelukkig spuit met heroïne. Die is totaal ongeïnteresseerd in zijn omgeving omdat hij die niet meer nodig heeft om gelukkig te zijn (als er maar drugs of alcohol voorhanden is). En denk niet dat het geluk van een junk nep is: geluk is subjectief.

Maar drugs nemen om gelukkig te worden is wel een gevaarlijke levensstrategie. Het kaapt je natuurlijke gelukssysteem. Dit kwetsbare systeem lijkt bedoeld te zijn om jou af en toe te belonen met een lekkere dosis geluk, zodat je ondertussen gemotiveerd blijft om je best te blijven doen. Het leven zal altijd werken en vechten blijven. En als je niet tenminste een beetje van dit gevecht leert houden zul je erg ongelukkig blijven. Verwacht dus niet dat je volmaakt gelukkig zult zijn.

Is er iets dat je kunt doen om minder door die geluksillusies teleurgesteld te worden (en daardoor iets gelukkiger te zijn)? Ja, meditatie kan helpen. Simpelweg omdat het je leert naar de werkelijkheid te kijken zonder het direct te willen veranderen of te verbeteren. De meest directe weg naar geluk lijkt vooral te zijn: aandacht hebben voor het hier en nu.

Hier een uitgebreider artikel over geluk met alle relevante links.