Déjà vu, déjà gelezen

Jaren geleden fietste ik met een vriendin langs een oud, eenzaam landhuis, net toen we verrast werden door een korte, frisse regenbui. (Buienradar bestond toen nog niet.) Geen bijzonder moment verder, maar uit het niets bekroop me een gevoel van herkenning en verbazing. ‘Huh, ik heb dit eerder meegemaakt!’

Een déjà vu is het bevreemdende gevoel dat je het huidige moment al eerder hebt ervaren. Die herkenning kan een milliseconde tot minuten duren. Als je je fantasie de vrije loop laat, kun je al snel denken dat het om een moment van helderziendheid gaat. Je kunt denken dat de tijd niet echt bestaat en dat alle momenten, net als in een filmarchief al ergens bestaan, en slechts wachten om op het juiste moment afgedraaid en beleefd te worden. De déjà vu voelt alsof je even een glimp van de eeuwigheid opvangt.

Neurologisch onderzoek laat helaas vrij overtuigend zien dat het bij een déjà vu waarschijnlijk om een soort ‘kortsluiting’ van de hersenen gaat. Daarbij wordt eerst het beeld van de situatie als herinnering opgeslagen voordat het in het normale bewustzijn verschijnt. Normaal gebeurt dit andersom. Dit geeft dus wél een gevoel van herkenning tijdens de bewustwording, maar, omdat er nog geen informatie over de situatie is opgeslagen, kun je deze herkenning níet goed plaatsen of begrijpen. Deze hersentruc geeft daarom zonder uitzondering een gevoel van verbazing.

De hersenen zijn een vreemd ding.

Hoewel dat ik de verklaring van de neurologen geloof, krijg ik elke keer dat ik langs het landhuis fiets toch weer dat gekke, unheimische gevoel dat de tijd niet bestaat en dat ik weer even in de eeuwigheid ben beland. Zelfde weg, zelfde vriendin, zelfde fiets, zelfde huis, zelfde koeien in de wei, zelfde gevoel.

Hoe stressvol, chaotisch en wisselend de rest van mijn leven ook is, De Fietstocht langs het Landhuis slingert me telkens eventjes de rust van de tijdloosheid in. De vriendin heeft nog nooit een déja vu meegemaakt, maar ze vermoedt hoe dat moet zijn. En ook voor haar voelt ons terugkerende tochtje als een ontsnapping uit de stroom van haar gestreste dagelijkse leven.

Laatst had ik een nieuw soort déjà vu. Met een goede vriend (en een van de auteurs van een blad waar ik redacteur was), dronk ik een kruidenbittertje op een terras van Paviljoen de Duinen, nabij de Wassenaarse Slag. Het was een regenachtige dag en de natuur was in volle bloei. Ik wist zeker dat ik hier nooit geweest, maar had toch het gevoel dat ik de plek al kende. Ik voelde er een band mee en had zelfs het gevoel dat ik de geschiedenis van deze bijzondere plek kon plaatsen. Deze tocht wilde ik vaker fietsen. Ik had weer een gat in de tijd gevonden. Een kleine oase waarnaar ik terug kon.

Pas een week later realiseerde ik me dat ik die plek inderdaad wel kende. Indirect althans. Ik had blijkbaar ooit een artikel geredigeerd waarin Koen deze plek beschreef. Dat was ik vergeten (en Koen had me er verder niet meer aan herinnerd). Het maakt ook niet uit. Déjà vu’s zijn fantastisch, in welke vorm dan ook. Je weet misschien niet precies wát je overkomt, maar wel dat het góed is. Vooral met een kruidenbittertje erbij.