Ooit werd ik (onvoorbereid) geïnterviewd voor een prime time tv-programma: ‘Of ik in een paar zinnen kon uitleggen wat geluk is?’ ‘’Eh… nou… mmm…’ Terwijl ik hulpeloos de camera inkeek hoorde ik een ongecontroleerde stroom eh’s, mmm’s en halfbakken clichés uit mijn mond komen. Het lukte me maar niet een coherent antwoord te formuleren. Ik was reddeloos verloren.
Na het interview besloot ik – iets te laat inderdaad – het antwoord alsnog te vinden. Niet makkelijk! Iedereen weet hóe het voelt om gelukkig te zijn, maar leg maar eens uit wat het precies is (met een draaiende camera op je bleke gezichtje gericht). Geluk is voor iedereen (op verschillende momenten) iets anders. Ontbijten met je geliefde, een marathon lopen, de eerste zonnestralen van de dag op je gezicht, een heroïnespuit, windsurfen. Er zijn net zoveel manieren om gelukkig te zijn als er mensen bestaan.
Wetenschappers hebben weliswaar verbanden vastgelegd tussen objectieve omstandigheden die meehelpen aan geluk (zoals een goed sociaal netwerk en een zinvolle dagbesteding), maar geluk zelf is een subjectieve ervaring die je nooit helemaal kunt terugbrengen tot objectieve factoren. Zo zijn er mensen die bijna niets bezitten behalve een drinkbeker en een monnikengewaad en toch dolgelukkig beweren te zijn (zoals de boeddhist Matthieu Ricard) en mensen die alles hebben bereikt waar anderen van dromen om zich daarna van kant te maken.
Gelukkig zijn lijkt deels (zo’n 50%) een kwestie van genen, net zoals sommige mensen een goede motoriek of wiskundeknobbel hebben. Ben jij geen vrolijke Frans? Dat is alvast geen reden om nog somberder te worden: onderzoekers schatten dat zo’n 40% van jouw stemming maakbaar is.
Maar er is ook een valkuil: wie hard probeert gelukkiger te worden, komt vaak in een vreemde paradox terecht. Mensen hebben vaak allerlei veronderstellingen over wat hen gelukkig dan wel ongelukkig zal maken, en ze proberen het een na te streven en het ander te vermijden, maar al het onderzoek laat dat het bijna geen biet uitmaakt of ze hun doelen bereiken of falen. Na een gelukspiek of rouwperiode zijn ze weer even (on)gelukkig als ervoor.
Hoe kan dat? Ons brein is geëvolueerd om ons te helpen overleven en te streven naar vooruitgang, niet om ons permanent in een toestand van gelukzaligheid achterover te laten leunen als onze doelen bereikt zijn. Ons brein verwart (meer) succes, geld of status met (meer) geluk. En daar gaat het mis, want hoeveel knaken, vrienden, privileges en prijzen we ook vergaren, hoe knap de persoon ook is met wie we verkering hebben, echt gelukkiger worden we daar er niet van. Ons brein is geneigd steeds maar meer te willen dan er nu is, maar geluk zelf ontstaat pas als dat verlangen naar meer afwezig is. Als er al een goede definitie van geluk is, dan definieert die zich juist de afwezigheid van de drang om het heden te willen veranderen.
Dat is de grote geluksparadox: het geluk zelf ontstaat pas als we er niet naar op zoek zijn.
Geluk is niets meer dan tevredenheid in of met het huidige moment – zonder verdriet en spijt over wat geweest is, zonder zorgen over de toekomst. Het is een hier en nu-ding. Mensen die gefocust zijn op wat ze op dat moment aan het doen zijn – of dat nou schilderen of afwassen is – zijn gelukkiger dan mensen die dagdromen, tobben en piekeren hoe ze gelukkiger kunnen worden.
Laat dat overmatige nadenken en praten over geluk maar aan vakidioten zoals mij over (en neem ons alsjeblieft niet te serieus). Dat betekent niet dat je geen moeite meer hoeft te doen om gezond te blijven en voor jezelf en je dierbaren te zorgen, het betekent dat je maar beter kunt loslaten dat er íets specifieks is dat jou het Grote Geluk zal brengen. Leef je leven, doe wat je moet doen en focus je ondertussen vaker op wat er wél goed gaat in je leven in plaats van vooral te zien wat er nog mist.
Psycholoog, (relatie)therapeut, schrijver. Zoekend naar antwoorden op lastige levensvragen. Meestal tevergeefs. Meer info: marcelinolopez.nl.
Lees ook eens zijn boeken:
Liefdesgedoe (2018)
Liefde in Tijden van Facebook (2012).
1 reactie
Job
Hallo, boeiende artikels allemaal. Maar wat ik dan moeilijk vind.. Ik heb een prachtige job in de zin van verloning, verlof, sociale voordelen enz… Maar het ontbreekt mij aan een uitdagende jobinhoud. Moet ik dit dan aanvaarden? Mag je dan toch niet een job zoeken die meer bij jezelf aansluit? Te veel aanvaarding brengt je soms in een comfortzone die geen spanning meer brengt in je leven, en uit die comfortzone stappen kan toch soms bevredigend werken. Dus dan lijkt het me wel dat we dit af en toe eens mogen nastreven. Gaat dit dan over persoonlijke prioriteiten en je eigen balans over wat je belangrijk vindt in je leven? Eens je beseft wat je gelukkig maakt in je leven.