Wat is emotionele intelligentie (EQ) en kun je er beter in worden?

Emoties staan aan de basis van al onze beslissingen, klein en groot. Ze vormen het stuur en de motor waarmee wij de wereld navigeren. Het herkennen en beïnvloeden van emoties, zowel in jezelf als anderen, is de belangrijkste skill voor een goed leven. Dit wordt ook wel emotionele intelligentie (EQ) genoemd en het is een betere voorspeller voor succes en geluk dan IQ.

Waarom zijn emoties essentieel? Als ons geheugen ervaringen opslaat dan worden niet alleen feiten verzameld, maar ook de gevoelens die bij de ervaring horen. Zonder emotie kun je niet effectief leren. Je zou niet weten wanneer je in actie moet komen en welke actie passend is. Wegrennen, op je strepen staan, flirten, zorgen, lachen. Zonder boosheid zou je over je heen laten lopen. Zonder angst zou je in potentiële levensgevaarlijke situaties passief zijn. Emoties helpen ons te leren van ervaringen en betere beslissingen te maken.

EQ gaat over het creëren van harmonie tussen verstand en gevoel. Lang niet alle emotie is nuttig. Je moet onderscheid kunnen maken tussen irreële angst en gerechtvaardigde angst.
Op het moment dat emotioneel bent wordt je brein gebombardeerd met intrusieve beelden en alarmerende gedachten. Onderscheid maken tussen emoties en de feitelijke situatie is daarom een belangrijke en nuttige skill. EQ is beseffen dat die kennis niet per se een hekel aan jou heeft omdat-ie zojuist wat kortaf was. Het kan ook zijn dat-ie net slecht nieuws heeft gehoord of haast had. Je weet het niet, daarom is het nuttig je gekwetstheid niet te serieus te nemen.
Mensen die dit onderscheid niet maken en heel impulsief reageren, komen uiteraard vaker in de problemen en hebben zonder uitzondering slechtere relaties.

EQ is dus de skill om je eigen en andermans gevoelens te herkennen, te duiden en te beïnvloeden. Misschien is deze vaardigheid voor jou een vanzelfsprekendheid, maar de mensen die het ontberen zien het als een superskill. Als er al een recept is voor geluk, dan is het jezelf kunnen verbinden met anderen.

Mensen met een hoog EQ zijn gezegend. Met goede sociale vaardigheden – vooral in combinatie met charme en humor – kunnen deuren openen die voor anderen potdicht blijven. Deze mensen zijn bijvoorbeeld ontwapend en creëren in no time een diepere connectie met anderen. Ze kunnen iemand kalmeren die agressief is en iemand enthousiasmeren die passief is. Ze weten wanneer ze zich beter koest kunnen houden en wanneer het tijd wordt om iemand te confronteren. Ze brengen kritiek op behapbare manier, zodat ze de relatie niet onnodig schaden. EQ zorgt voor goede relaties omdat het je helpt om het leven door andermans bril te zien.

Er zijn vier factoren die tezamen jouw EQ bepalen.

Zelfbewustzijn: de vaardigheid om je eigen gevoelens te herkennen en te begrijpen.
Zelfmanagement: de vaardigheid om je in sociale situatie correct en gepast te gedragen.
Sociaal bewustzijn: de vaardigheid om de gevoelens van anderen goed te lezen zodat je ziet hoe jouw gedrag anderen beïnvloedt.
Relatiemanagement: de vaardigheid om duurzame, goede, betekenisvolle en diepe relaties op te bouwen.

Is EQ een talent waarmee je geboren wordt of niet? Of kun je het ook leren? EQ is deels aangeboren, maar je kunt je sociale skills absoluut verbeteren. Daarvoor moet je allereerst vooroordelen – over jezelf en anderen – aan de kant schuiven en beter leren observeren.

De eerste stap is om beter te worden in het herkennen en benoemen van je eigen emoties. Het gaat er niet om jezelf te veroordelen, maar om jezelf beter te begrijpen. Stel dat je kookt van woede omdat een medeweggebruiker jou net onhandig heeft ingehaald. Op het eerste gezicht kun je denken dat die ‘klootzak’ de oorzaak is van jouw woede, maar als je er rustig bij stilstaat, ontdek je misschien dat je al een beetje chagrijnig was vanwege de ruzie met je partner en de werkdruk op kantoor. Bovendien had je vanwege tijdgebrek niet goed ontbeten, maar wel veel koffie gedronken: iets wat ook niet bevorderlijk is voor je humeur.

Kortom: je had al een kort lontje, voordat een irritatie in het verkeer jou tot ontploffing bracht. In plaats van concluderen dat die BMW-lul dood moet, zou je ook kunnen concluderen dat je even moet ontspannen en eens met je partner en baas moet praten. De tweede stap is dus ontdekken waardoor jouw emoties nog meer veroorzaakt worden en wat ze nu in stand houdt. Dat inzicht helpt jou te dealen met heftige emoties en ze voor te zijn.

Vooroordelen zitten bijna altijd in de weg. Op het moment dat je een harde conclusie over iemand trekt, sta je minder open voor nieuwe of andere informatie. Als ik jou heb weggezet als ‘schijnheilige slijmbal’ zal ik oprechte interesse van jouw kant of een gemeend compliment al snel zien als een goedkoop trucje van jou om iets van mij gedaan te hebben. Dat staat verbetering van onze relatie in de weg.

Laat daarom altijd een kiertje in je geest open staan voor nieuwe informatie (die jouw vooroordelen tegenspreekt) en laat je niet te veel leiden door achterdocht. Daarbij is het belangrijk dat je actief checkt of jouw vooroordelen en vermoedens over die ander kloppen. Ga er dus niet zomaar vanuit dat die ander boos op jou is, maar vraag het gewoon: ‘Hee, ik heb het idee dat je ergens mee zit… klopt dat?’ Mensen met een hoog EQ checken hun vermoedens continu, daardoor leren ze en verbeteren ze hun relaties. Zo zorgen ze ervoor dat hun relaties niet onnodig scheefgroeien.

Als jij het moeilijk vindt om mensen te lezen, dan is het raadzaam om regelmatig tussendoor vragen te stellen.

‘Ik sta nu een heel verhaal te houden, maar heb je daar eigenlijk wel tijd voor?’
‘Lang niet gesproken sinds onze laatste afspraak: ik vroeg me af of ik misschien iets verkeerds had gedaan?’
‘Interesseert dit jou eigenlijk wel?’