We zien gezichten in wolken, horen de tune van onze mobiel in ruis en denken vaak dat losse gebeurtenissen met elkaar te maken hebben. We hebben allemaal de aangeboren behoefte om de werkelijkheid om heen te (willen) begrijpen. Ons brein zoekt daarom onophoudelijk naar zinnige verbanden en betekenissen in een grillige, onvoorspelbare wereld.
Een mens raakt vaak gehecht aan zijn illusies, denkfouten en geloofsels. Zelfs als ze hem ongelukkig maken, want ze geven hem tenminste het gevoel dat hij de werkelijkheid begrijpt. Het geeft hem een gevoel van controle. ‘Ik weet hoe de dingen in elkaar steken, daarom kan ik er invloed op uitoefenen.’ Liever ongelukkig met de illusie dat hij weet hoe het zit dan te leven met de onzekerheid en verwarring van het niet-weten. En het brein is extreem vaardig om die onwetendheid weg te denken.
Onderzoek laat bovendien een duidelijke correlatie zien: hoe minder controle iemand over zijn levenssituatie ervaart, hoe groter de behoefte aan verklaringen, zingeving en betekenis. Zelfs als die er niet zijn:
In een ingenieus onderzoek van Whitson en Galinksy (2008) werd proefpersonen gevraagd een simpel computerspel te spelen. De adder onder het gras: in conditie 1 konden mensen daadwerkelijk invloed uitoefenen op de resultaten (door de vragen goed te beantwoorden) in conditie 2 hadden proefpersonen geen enkele invloed op het resultaat (of ze de vragen nou goed of fout beantwoorden). Zij zagen dus al hun pogingen om het spel te winnen stranden zonder dat zij wisten waarom. Na elk gespeeld spel werd de proefpersonen gevraagd te kijken naar een betekenisloos sneeuwbeeld op een scherm om te rapporteren wat ze daar zagen.
De resultaten waren veelzeggend: in de eerste conditie zagen bijna alle proefpersonen niets speciaals, behalve nietszeggende ruis, in de tweede conditie zagen de meeste proefpersonen iets speciaals in die ruis, variërend van gezichten, dieren en objecten.
Dit zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat mensen in een veilige verzorgingsstaat zoals de onze minder behoefte hebben aan religie dan in landen waar armoede, corruptie en financiële onzekerheid regeren.
Bron: Whitson, Jennifer A. and Adam D. Galinsky (2008). “Lacking Control Increases Illusory Pattern Perception.” Science, October 3, 322(5898): 115-117.
Psycholoog, (relatie)therapeut, schrijver. Zoekend naar antwoorden op lastige levensvragen. Meestal tevergeefs. Meer info: marcelinolopez.nl.
Lees ook eens zijn boeken:
Liefdesgedoe (2018)
Liefde in Tijden van Facebook (2012).
Recente reacties