Kun je zien of een tekst door een man of een vrouw is geschreven?

‘Vrouwen hebben een beperkte visie en een sentimentele, banale wijze van schrijven.’ En dat uit de mond van een Nobelprijswinnaar. ‘Ik kan uit een paar passages uitmaken of het boek door een man of een vrouw is geschreven’, zei de Britse schrijver V.S. Naipaul. Hij vindt dat geen enkele vrouwelijke schrijver beter of zelfs maar van gelijk niveau zou kunnen zijn als hijzelf. Zelfs Jane Austen niet: ‘I couldn’t possibly share her sentimental ambitions, her sentimental sense of the world.’ Met deze uitspraken kreeg hij heel wat boze reacties.

U schrijft een tekst en ik vertel u wie u bent
De beweringen van Naipaul kunnen natuurlijk zo in de prullenbak. Probeer maar eens een boek te lezen van Herbjørg Wassmo of van Nobelprijswinnaar Doris Lessing. Maar de vraag of vrouwen en mannen anders schrijven is wel een interessante. ‘U schrijft een tekst en ik vertel u wie u bent.’ Daar is professor Walter Daelemans van het Centrum voor Computerlinguïstiek en Psycholinguïstiek (CLiPS) van de Universiteit Antwerpen het mee eens.
Zijn team ontwikkelde software waarmee uit een tekst kan worden afgelezen of de auteur een man of een vrouw is, maar ook zijn/haar leeftijd en karaktereigenschappen. Er zijn minstens vijfduizend woorden voor nodig. Van belang zijn onder andere: welke woorden worden gebruikt en hoe is de zinsbouw?
Daelemans is ervan overtuigd dat vrouwen anders schrijven dan mannen. Hij stelt dat vrouwen meer persoonlijke voornaamwoorden, meer werkwoorden en meer relationele woorden gebruiken. Lidwoorden en zelfstandige naamwoorden, voorzetsels, en hoeveelheids-aanduidingen worden vaker door mannen gebruikt. Dat geldt voor alle soorten teksten. Echter, gebruiken mannen vaker de non-fictie-stijl. Ook zegt Daelemans: ‘Een man van veertig of ouder die zich op een chatkanaal voordoet als een meisje van dertien hebben we zo ontmaskerd.’ Taalgebruik is namelijk niet alleen seksespecifiek maar ook leeftijdsgebonden.

Gelukkig is ze een lekker ding
Betekent dat ook dat de ene sekse over het algemeen slechter schrijft dan de andere? Dat is niet bewezen, of onderzocht. Wel worden mannelijke schrijvers structureel beter gewaardeerd door recensenten, maar niet door lezers. Driekwart van de recensies wordt geweid aan boeken van mannelijke schrijvers. Libris Literatuurprijs ging tot nu toe nog maar twee keer naar een vrouw. Dit jaar staat Esther Gerritsen op de shortlist. Zo zijn er heel wat literaire prijzen en festivals te noemen, waar vrouwelijke auteurs nagenoeg niet genomineerd of uitgenodigd worden.

Hoe komt dit? Het argument dat er simpelweg meer mannen dan vrouwen schrijven, gaat niet op. Er worden sinds de jaren zeventig ongeveer even veel boeken van vrouwen als mannen uitgegeven (bron: Schrijvende vrouwen). Het moet door iets anders komen. Pauline Slot, schrijfster en lange tijd jurylid van de Academia Debutanten Prijs, zegt hierover in Opzij: Dat er ‘behoorlijk wat vooroordelen en aannames in de hoofden van juryleden [zitten] waardoor vrouwelijke auteurs niet de erkenning krijgen die ze verdienen.’

Dat is precies wat Jacqueline Bel (Vrije Universiteit Amsterdam) en Thomas Vaessens (Universiteit van Amsterdam) in hun boek Schrijvende vrouwen, een kleine literatuurgeschiedenis van de Lage Landen (1880-2010) vonden tijdens hun onderzoek. Voor die tijd schreven nogal wat vrouwen over vrouwenemancipatie. Dat beeld, dat vrouwen alleen daar over schrijven, is volgens hen blijven bestaan. Zij kijken aldus naar de thematiek (sociologisch) en niet naar literaire criteria. Ook context is belangrijk bij de beoordeling van boeken. Tegen een boek dat aangeprezen wordt door Libelle wordt door recensenten anders aangekeken (laag cultuurgoed, damesromannetje), dan wanneer dat door De Groene Amsterdammer (echte literatuur) wordt gedaan. Zo startte recensent Adriaan Jaeggi over het werk van Jannah Loontjens in het Parool met het zeer belangrijke ‘literaire criterium’: ‘Een lekker ding. Laat ik dat maar vast zeggen.’

Kortom: ja, het is aan een tekst te zien of het door een vrouw of een man is geschreven, maar er zijn zeker (vele) vrouwelijke auteurs die aan Naipaul kunnen tippen. Er zijn alleen wat vooroordelen te verpulveren voordat zij volop in beeld komen.

Naipauls seksetest
Hier kun je testen of je kunt raden of een citaat door een man of een vrouw geschreven is:

Bronnen: The Guardian en Taalschrift.nl