Waarom boeken lezen goed is voor uw brein en dat van uw kind

De oerbehoefte naar verhalen
2013 is uitgeroepen tot het Jaar van het Voorlezen (1). Het is de bedoeling dat iedereen gaat voorlezen aan iedereen, jong, oud en er tussenin. En dat is goed, want boeken zijn belangrijk. Ik durf zelfs te stellen dat ze nooit zouden moeten verdwijnen. Kinderen die vanaf het begin met verhalen in aanraking zijn gekomen, doen het later gemiddeld beter op school.

Door Martine Iedema

Uit onderzoek van Duursma, Augustyn en Zuckerman (2) blijkt dat voorlezen aan kinderen de ontwikkeling van taal (lezen en schrijven) bevordert. Het gezamenlijk lezen helpt kinderen om letters te leren herkennen en begrijpen, inzicht te krijgen in structuur (begin, midden, eind), grammatica en logica. Ook leren zij klanken te vormen. Door identificatie met de personages uit verhalen ontwikkelen ze sociale vaardigheden en inzicht in hoe problemen op te lossen of om te gaan met stress (copingstrategieën).

Honger naar verhalen
Ander onderzoek toonde aan dat kennis beter blijft hangen als je het uit een boek haalt, dan uit een ander medium. In boeken kun je geïnformeerd worden over iemands gedachten, bij televisie kan dat vaak niet. Zo ontstaat er meer begrip voor beweegredenen van een persoon en dus meer begrip voor ‘echte’ mensen, een groter inlevingsvermogen. Lezen is dus ook goed voor de sociale ontwikkeling. ‘Lezen helpt kinderen de rest van hun leven om stevig in hun schoenen te staan (3),’ zegt specialist in onderzoek naar leren en ontwikkeling , Mark Mieras. Hij kan het niet vaak genoeg zeggen (en schrijven). Ook al is hij dyslectisch, en zijn kinderen ook, lézen doet hij, samen met zijn kinderen. Want: ‘Onze hersenen hechten veel belang aan goede verhalen en hebben er een enorme honger naar.’

Het verhaal van je leven
Voor veel mensen en kinderen geldt dat verhalen orde en betekenis geven aan gebeurtenissen uit het eigen leven. Volwassenen zijn het vaak verleerd of doen het onbewust, maar van kinderen is bekend dat ze de hele dag verhalen verzinnen. Ze doen dit ook over zichzelf. Zo wordt de wereld wat behapbaarder. Gebeurtenissen in iemands leven kunnen op veel manieren worden bekeken en geïnterpreteerd. Toch doen mensen dat vaak maar op één manier. Ze maken het verhaal van hun leven.

Maar waarom maakt het zoveel uit of je een verhaal leest uit een boek of het haalt uit een film? Mark Mieras legt uit dat een boek je macht geeft over emoties en dat films je hersenen tot ‘een speelbal van die emotie’ maken. In een boek worden emoties en gedachten benoemd, in een film zie je iemand huilen, maar je weet niet wat zij denkt. ‘Taal geeft je de mogelijkheid over het verhaal de baas te zijn.’ Je kunt er beelden bij in je hoofd maken, zoals je zelf wilt. Filmbeelden zijn al gemaakt en je kunt daardoor niet meer vrij associëren, oftewel zelf het verhaal maken.

Iedereen leert van verhalen. Hoe een verhaalfiguur iets aanpakt, is te gebruiken in het eigen leven. Hoe gaat een boekenvriend om met het verlies van een ouder? Of met gepest worden? Dat het hoofdpersonage zwakheden heeft helpt, hij of zij is herkenbaar. De meeste personages in kinderboeken gaan door tot ze een oplossing hebben, maar ze huilen wel en zijn niet altijd zelfverzekerd.

Het blijkt dat kinderen beter kunnen omgaan met verdriet als zij een sterk en positief verhaal kunnen vertellen over hun eigen leven. Dat kan bijvoorbeeld gaan over wat ze later worden. Buiten dat geeft lezen gewoon plezier.

Laat jezelf zien met een boek
Ouders of verzorgers kunnen kinderen helpen door ze al vroeg met boeken te confronteren. Het kan al beginnen met eenvoudige prentenboeken en met voorlezen. Met voorlezen, ga je samen op avontuur. Het is bovendien een sociale activiteit, een gezamenlijke ervaring. Het helpt om boeken aan te bieden die kinderen bijna letterlijk het boek intrekken. Zelf het goede voorbeeld geven helpt ook. Laat ze zien dat jij ook leest. En praat erover, vertel wat een verhaal met je doet. ‘En besef dat kinderen niet kunnen zien dat je een roman leest als je die leest op een tablet.’

Mark Mieras is er van overtuigd dat het geschreven verhaal blijft bestaan. ‘Het sluit aan bij een oerbehoefte naar verhalen in combinatie met de verbeelding die door het boek geactiveerd wordt en de zuiverheid van de taal.’

Informatie:
(1) www.jaarvanhetvoorlezen.nl
(2) Duursma, E., Augustyn, M. & Zuckerman, B., (2008), Reading aloud to children: the evidence. Archives of Disease in Childhood, 93(7), 554-557.
(3) Interview met Mark Mieras, BIEB, mini-glossy voor ouders. 2013, 34-36.

Mark Mieras is wetenschapsjournalist. Ikzelf kreeg les van hem in dit vak bij de opleiding Journalistiek voor Academici. Hij schrijft regelmatig over hersenonderzoek en onderzoek naar leren en ontwikkeling. Hij schreef het boek Ben ik dat?, over hersenonderzoek en wat dat betekent voor het dagelijks leven.

N.B. Het is overigens onbekend of lezen uit een papieren boek beter is dan van een e-reader of tablet. Het onderzoek dat daar tot nu toe is gedaan, is gesponsord door de e-book-lobby en valt ‘heel verbazingwekkend’ uit in het voordeel van de e-reader. Dit onderzoek is heel enthousiast overgenomen door de meeste kranten en nieuwsmedia, maar is met een korrel zout te nemen.