Astrologie en liefde: zo boven, zo beneden?

‘Waarom matchen jullie niet op astrologische sterrentekens?’ Bijna wekelijks krijgen we die vraag op de redactie van onze site RelatieKlik. Voor wie het niet weet: astrologie is het eeuwenoude, wijdverspreide geloof dat de stand van de sterren tijdens jouw geboorte een stempel drukt op je persoonlijkheid en levenslot. Een stempel waarin bepaalde persoonlijke neigingen en toekomstige levensgebeurtenissen gesneden zijn. Jezelf hierin verdiepen geeft je inzicht in je eigen leven, zeggen astrologen. De sterren hebben ook veel te zeggen over liefde: wanneer je deze zou kunnen tegenkomen bijvoorbeeld? En of diens sterrenteken bij jouwe past?

Het is een aantrekkelijk idee waar veel mensen hoop uit putten en baat bij lijken te hebben. Bijna elke glossy komt rond deze tijd uit met breed uitgemeten jaarhoroscopen. Ze worden gretig gelezen. De meesten nemen horoscopen met een korreltje zout, anderen nemen pas een belangrijke beslissing als de sterren geraadpleegd zijn. Een door de sterren gewaarschuwd mens telt immers voor twee. Of?

Ik ga mezelf er waarschijnlijk niet populair mee maken, maar ik neem astrologie net zo serieus als een live zingende Madonna. Op tv klinkt mevrouw ‘Like a Virgin’ overtuigend. Hoe anders heeft ze een van de rijkste en populairste artiesten aller tijden kunnen worden? Laat haar echter een nummer a capella zingen en je zult de gelijkenissen horen met het karaoke-optreden van je schorre oudtante op een uit de hand gelopen familiefeest. Moeilijk serieus te nemen, wel vermakelijk. Superster Enrique Iglesias kan er trouwens ook wat van.

Ik ben vast arrogant of onwetend om een stokoude ‘wetenschap’ als astrologie te ontkrachten? Heb ik behalve deze flauwe Madonna-metafoor ook nog geldige argumenten? Helaas wel. Ik heb er geen enkel belang bij om astrologie in een kwaad daglicht te stellen, maar de tegenbewijzen liggen voor het oprapen.

Onderzoek naar astrologie
Verschillende wetenschappelijke onderzoeken laten zien dat astrologie op geen enkele manier geldig blijkt om iemands persoonlijkheid te beschrijven, de toekomst te voorspellen of een partnerkeuze voor te schrijven. Misschien zul je in je kennissenkring tal van persoonlijke en ontroerende verhalen horen over de schijnbare alwetendheid van astrologie, maar uit gedegen onderzoek blijkt keer op keer dat als je diezelfde mensen een ander willekeurig gekozen astrologisch profiel voorschotelt deze hetzelfde gevoel van treffendheid zou oproepen. Het is waar. Ik verzin het niet. Talloze onderzoeken laten zien dat wanneer je mensen van verschillende sterrentekens precies dezelfde astrologische persoonlijkheidsbeschrijving geeft zo’n 90-95% van hen dat als een zeer waarheidsgetrouw profiel van zichzelf ziet. Het verschil tussen mensen die geloven, niet geloven of daar ergens tussenin staan, is hierin nihil. Zijn deze mensen dan naïef of dom? Nee, ze zijn menselijk.

De verklaring is dat de diepere en intieme drijfveren die vaak zo treffend door astrologische readings worden beschreven veel algemener zijn dan we zouden willen. Gevoelens van eenzaamheid, ondanks een rijke sociaal leven; een gevoel niet helemaal compleet te zijn; je soms anders voelen dan hoe de omgeving je ziet; verlangen naar eenheid, erkenning, liefde, verbondenheid, perfectie, roem, orde, passie, harmonie, rechtvaardigheid… de meeste mensen hebben het er niet dagelijks over, maar de kans dat jij hierin op je buurman, baas of bakker lijkt is groter dan je zou denken. Veel specifieke voorspellingen zijn ook veel minder uniek dan je verwacht. Het leven is continu in flux: de gezondheid van jezelf en de mensen om je heen, werk, financiën, interesses, liefde. Alles fluctueert, zowel in positieve als negatieve zin. Als je daar in een willekeurige volgorde voorspellingen over geeft dan zullen een aantal ervan onmiskenbaar uitkomen. De menselijke geest onthoudt daarbij al snel de treffers en vergeet de missers. Tel daarbij op dat veel beschrijvingen op verschillende manieren te interpreteren zijn en je krijgt al snel het vreemde gevoel dat het stuk tekst gebaseerd op jouw geboortedatum direct op jouw leven van toepassing is. En dat denkt die andere 95% van de lezers ook.

Okay, maar hiermee is nog niet gezegd dat de sterren GEEN invloed hebben op je persoonlijkheid. Is dat ooit serieus onderzocht? Ja, toevallig wel. Duizenden proefpersonen die op hetzelfde tijdstip waren geboren werden in een recent Amerikaans onderzoek onderworpen aan meerdere (zeer uitgebreide) persoonlijkheidsvragenlijsten om te controleren in hoeverre zij op elkaar zouden lijken. Als er ook maar iets waar zou zijn van de astrologische persoonlijkheidsanalyse dan kun je er vanuit gaan dat gelijkgeborenen tenminste iets meer op elkaar lijken dan niet-gelijkgeborenen. Dat bleek geenszins zo te zijn. Gelijkgeborenen bleken net zo gevarieerd als niet-gelijkgeborenen. Niet meer, niet minder.

Een ander argument voor de willekeur van astrologie komt van astronomen – de mensen die de hemel bestuderen zonder er de toekomst mee te willen voorspellen. De sterrenhemel en de relatie met de aarde is veranderd sinds de Babyloniërs de astrologie meer dan 2000 jaar geleden op papier zetten (en zoals het door veel astrologen nog steeds wordt gebruikt). Zo is iemand die nu als ram gezien wordt, eigenlijk een stier. Waar vroeger eind maart de zon opkwam in het sterrenteken van de ram is dat nu in die van de stier. Als je nog steeds in horoscopie gelooft, dan weet je nu dat je in ieder geval één sterrenteken verder moet lezen…

Argumenten van gelovers
In sommige kringen gaat men er ten onrechte vanuit dat er een tegenstelling bestaat tussen wetenschap en spiritualiteit. New-age-geïnteresseerden worden soms afgedaan als naïeve zwevers zonder kritische denkmassa, en wetenschappers als kortzichtige droogkloten zonder verbeelding. Vaak ten onrechte. Wetenschap heeft misschien een schoolmeesterachtig en arrogant imago, maar wetenschap betekent niets anders dan het verzinnen van een test om te onderzoeken of iets klopt of niet? Het is een proces, geen geloof. Wetenschappelijk onderzoek corrigeert zichzelf en geeft geen absolute waarheden. Daar zouden sommige ‘spirituele open minded’ mensen iets van kunnen leren: een aantal onder hen zien vooral wat ze willen zien en staan niet meer open voor informatie die niet strookt met hun vooraf getrokken conclusies. Een wetenschapper kan het zich eenvoudigweg niet veroorloven om geen ‘open mind’ te hebben. Als zijn hypothese niet klopt, dan zal hij daar door eigen of andermans onderzoek achterkomen.

In het specifieke geval van de astrologie kunnen we voorlopig aannemen: als er iets waar zou zijn dat de sterren een sterkere invloed op jouw leven hebben dan – pak ‘m beet -, de wereldpolitiek, de buurt waarin je bent geboren, het beroep van je vader, of de opvoed-boeken die je moeder las, dan was er inmiddels heus een effect gevonden. Hoe klein ook.

Er is veel tussen hemel en aarde waar we weinig tot niks over weten, en laten we daar eerlijk over zijn. Veel argumenten van sommige ‘vergevorderde astrologen’ snijden gewoon geen hout.

Veelgehoorde argumenten:

De wetenschap kan zaken die heilig, tijdloos en paranormaal zijn NIET verklaren of bewijzen
Het feit dat sommige dingen (nog) geen wetenschappelijke verklaring hebben betekent uiteraard niet dat het niet bestaat. Er is heel veel waar we weinig tot niks over weten, maar dat betekent in het geval van de astrologie niet dat het daarom WEL waar is. Astrologie is een theorie waarvan je wel degelijk onderzoeksmatig kunt nagaan of de veronderstellingen kloppen of niet.

Mijn gevoel zegt dat het klopt en daar doet de wetenschap niks aan af
Dat iets goeds of echt voelt, betekent niet dat het echt is. Veel mensen hebben of kennen mensen met bijzondere ervaringen die door wetenschappers niet worden erkend. Er zijn talloze getuigenverklaringen van ervaringen met helderzienden, alternatieve therapieën en andere zaken. Is het daarom per se waar? Nee, misschien wel, maar misschien ook niet. In veel gevallen is de verklaring die iemand heeft vaak niet per sé de juiste? Het ondubbelzinnig aangetoonde placebo-effect laat goed zien waar je eigen geest tot in staat is. Waar mensen dachten dat een neppil een genezende werking had omdat het gepresenteerd werd als medicijn was het in realiteit de kracht van iemands geloof daarin.

De astrologie is al zo oud en wordt gebruikt door zoveel culturen, er moet wel iets van waarheid in zitten
‘De waarheid is geen kwestie van neuzen tellen,’ zei een inmiddels overleden wijsgeer. Als veel mensen geloven dat de wereld plat is, maakt dat het niet tot tot waarheid. Dat weten we inmiddels. Ook de goden Zeus en Thor worden niet meer serieus genomen. Het feit dat astrologie al duizenden jaren bestaat, maakt het niet meer waar. Wel worden we steeds handiger in het ontwikkelen van instrumenten om oude ‘waarheden’ aan onderzoek te onderwerpen. De uitkomst is niet altijd de gewenste.

Tot slot
Geloof, spiritualiteit en zingeving zijn heel persoonlijk en worden door iedereen op een eigen manier ingevuld. Het is niet mijn bedoeling om mensen te beledigen, of heilige kruisjes omver te schoppen. Echter: geloof dat tegen beter weten in in stand wordt gehouden, waar geld mee wordt verdiend wordt en waar belangrijke beslissingen op worden gebaseerd, kun je echter maar beter met een korrel zout nemen. Misschien loop je de liefde van je leven er wel door mis.