Hoe werkt relatietherapie?

Waar twee mensen zijn, zijn verschillende karakters, relatiewensen en communicatiestijlen. De één gedijt bij orde en regelmaat, de ander reageert graag impulsief en spontaan op het leven. De één is opgeruimd, de ander houdt van een functioneel rommeltje. De één communiceert direct en standvastig, de ander creatief en flexibel. De één weet meteen wat er moet gebeuren, de ander moet er een nachtje over denken.

Het nogal ontnuchterende recept van een fijne, duurzame relatie is een partner vinden die voldoende op je lijkt: dat vergemakkelijk namelijk wederzijds begrip, en de communicatie. Verschillen tussen partners kunnen razend interessant en leerzaam zijn, maar wil je het leuk houden dan moet je de verschillen overbruggen met goede communicatie. We kunnen hier best een kleine formule op loslaten: hoe groter de verschillen tussen twee partners, hoe belangrijker het wordt om goed te leren communiceren. Goede communicatie is de smeerolie van elke relatie, maar helaas heeft bijna niemand deze gave van huis of school uit meegekregen.

Verschillende karaktereigenschappen en relatiebehoeften leiden door stroeve communicatie al snel tot serieuze conflicten, twijfels of ruzies waar partners samen niet uitkomen. En als de conflicten lang aanhouden, kunnen ze serieuze relatieschade geven. Terugkerende ruzies, eindeloze discussies zonder bevredigend einde, koude oorlog of de ‘muur’ van onverschilligheid kunnen tekenen dat jullie de liefde aan het uitputten zijn.

Ook externe uitdagingen (zoals een financiële schuld, problemen met een kind, een ziekte) of individuele psychische klachten (zoals verslaving, depressie) onbedoeld relatieproblemen vergroten. Net zoals wanneer een van beide partners is vreemdgegaan, heeft gelogen over belangrijke zaken of geweld heeft gebruikt. Een relatie die is vergiftigd met wantrouwen en wrok kan (zonder de juiste herstelstappen) al snel nog schever groeien. Het is moeilijk om de relatie een eerlijke nieuwe start te geven.

Hoe het ook zij; wanneer het partners langere tijd niet lukt om samen tot bevredigende oplossingen te komen en zij telkens in dezelfde uitputtende emotionele kringetjes blijven ronddraaien, wordt het tijd voor het laatste redmiddel: relatietherapie. Met een relatietherapeut kunnen partners – mits er nog voldoende liefde en wederzijdse bereidheid is – vaak nog wel tot elkaar komen.

Een onafhankelijke en onpartijdige bemiddelaar, in de vorm van een ervaren relatietherapeut, kan in bijna alle gevallen tot een betere verstandhouding leiden, zelfs als het uiteindelijke resultaat een scheiding blijkt.

Wat doet een relatietherapeut precies?

De therapeut biedt allereerst een veilig en onpartijdig kader waarin beide partners gehoord worden en hun kant van het verhaal kunnen doen. In tegenstelling tot wat partners nog weleens denken zijn relatieproblemen zelden een kwestie van ‘de schuldige’ aanwijzen en tot een strafkamp veroordelen. Relatieproblemen worden bijna zonder uitzondering door twee partners in stand gehouden. Het is alleen soms lastig het eigen aandeel te herkennen. Vaak wijzen partners bos of teleurgesteld naar elkaar, en precies dat houdt de ellende soms in stand. Zoals een bekend gezegde gaat: waar in een relatie één gelijk krijgt, verliezen er twee.

Omdat elke partner én elke relatie uniek zijn, zullen hun problemen dat tot op zekere hoogte dat ook zijn. In relatietherapie proberen we eerst – voordat we nadenken over oplossingen – inzicht te krijgen in wat de huidige problemen in stand houdt. Behalve een uitgebreide intake kan er een korte periode van bewustwording nodig zijn (bijvoorbeeld door het systematisch bijhouden van bepaalde klachten) voordat het zinnig is te werken aan een structurele oplossing.

Vragen die in het begin van elke relatietherapie aan bod komen:
– Hoe worden de relatieproblemen in stand gehouden? En wanneer zijn ze begonnen?
– Zijn er situationele factoren en/of individuele klachten die de problemen versterken?
– Hoe communiceren de partners hierover met elkaar en hoe trachten zij samen hun problemen op te lossen?
– Welke negatieve interactieve vicieuze cirkels spelen er tussen partners, en in hoeverre hebben partners inzicht in hun eigen aandeel?
– Wat zijn de sterke punten van de relatie? Wat houdt de partners bij elkaar?
– In hoeverre zijn beide partners bereid aan de issues te werken en aan elkaars wensen tegemoet te komen?

Er zijn zelden kant en klare oplossingen, maar een therapeut zal samen met de partners proberen verschillende scenario’s te schetsen en mogelijkheden verkennen om hun specifieke situatie te verbeteren. Omdat praten alleen zelden tot succesvolle gedragsverandering leidt, kun je verwachten dat partners bepaalde opdrachten en gedragsexperimenten zullen doen. Soms gaat het om simpele interventies, zoals een nieuwe manier van communiceren aanleren, soms zijn er meer rigoureuze interventies nodig, zoals een tijdelijk ruzie- en verwijtenverbod of een time-out van de relatie.

Een relatietherapeut maakt, al naar gelang het nodig is, gebruik van een uitgebreid repertoire aan individuele therapietechnieken en relatie-interventies. Als er individuele klachten zijn die de relatieproblemen verergeren dan worden die ook meegenomen. Zo kan er gewerkt aan assertiviteit, grenzen stellen of het aanpakken van een depressie. Soms worden dit soort individuele klachten van de een onbewust in stand gehouden door de ander. Dat kan op een directe manier, bijvoorbeeld doordat een partner het zelfvertrouwen van de ander ondermijnt met (bedoeld of onbedoeld) kleinerende opmerkingen en gedragingen. Maar ook indirect, zoals wanneer een partner met de beste bedoelingen van de wereld de ander pampert en steunt waardoor deze zijn/haar klachten niet hoeft aan te pakken (‘Ach, je voelt je weer niet goed? Dan regel ik het wel voor je.). In al deze gevallen wordt een individuele aanpak gecombineerd met een relatie-interventie om die vicieuze cirkel te doorbreken.

Het doorbreken van vicieuze cirkels is bijna altijd een thema bij relatieproblemen. Een goed voorbeeld van zo’n cirkel zie je bij seks. Bijvoorbeeld: op het moment dat een partner vaker seks wil dan de ander, kan er scheefgroei ontstaan. De partner die meer wil zal onbedoeld de andere partner misschien onder druk zetten, maar wordt daardoor alleen maar minder aantrekkelijk. Hierdoor voelt de partner zich alleen verder tekortgedaan en zal nog meer zijn best doen om seks te krijgen, enzovoorts. Kortom: een vicieuze cirkel. Hetzelfde geldt voor partners die hun geliefde (bewust of onbewust) onder druk zetten om spontaner, liever, geïnteresseerder of avontuurlijker te doen. Als het gaat om gevoelens die zich niet laten dwingen (zoals lust of vrolijkheid) dan heeft zoals bijna altijd precies het tegenovergestelde effect.

Bij elk stel zal een iets andere aanpak werken, maar over het algemeen leren alle partners na een relatietherapie om:
– duidelijker, directer en eerlijker met elkaar te communiceren en op een meer constructieve manier aan te geven wat ze van elkaar willen of nodig hebben.
– signalen te herkennen om minder snel in een destructieve ruziespiraal of koude oorlog gezogen te worden en om op een efficiëntere manier steun en emotionele bevestiging aan elkaar vragen.
In het beste geval leren partners elkaar en hun relatie herwaarderen en lukt het ze om een frisse start te maken.