De wetenschap achter geluk, liefde en andere waanzin Over geluk, liefde en andere waanzin
(CREDITS)
Psychologie onder de loop. Credits: Emiliano Vittoriosi.

Kun je je intuïtie vertrouwen?

Sommige mensen hebben een rotsvast vertrouwen in hun intuïtie. Vooral mensen die aan spirituele counseling doen. Daar kun je leren luisteren naar je gevoel, en dat het belangrijkste kompas laten zijn voor je beslissingen. De theorie is simpel. Slecht gevoel = niet doen. Goed gevoel = doen.

Snijdt dit wetenschappelijk gezien ook hout?

Van nature hebben wij allemaal meer op met intuïtie dan met wetenschap. Deels onterecht. Als je dit blog regelmatig leest zul je misschien weten dat jijzelf lang niet altijd een betrouwbare bron bent om te bepalen wat waar is. Onze keuzen worden vaak gestuurd door tal van ’toevalligheden’ waar we totaal onwetend over zijn.

Het lastige van het vergelijken van intuïtieve en rationele beslissingen is dat je de gevolgen van beide keuzen sowieso niet kunt overzien. Als je het ene kiest, weet je niet hoe het is om het andere te kiezen. Het huis dat je op je gevoel koos (ondanks rationele bezwaren als ‘geen garage, veel verbouwingswerk en kleinere tuin’) kun je na je keuze niet vergelijken met het grotere, nieuwere huis dat ‘rationeel gezien’ meer voordelen had. Hetzelfde probleem heb je met de keuze voor partners, vakanties, banen, studies, nieuwe collega’s enzovoorts.

Veel beslissingen komen uiteindelijk noodgedwongen neer op een gokje. Er zijn geen garanties. De auto die goed voelde kan na een maand gewoon stukgaan. Serieuze twijfels over je nieuwe partner kunnen worden verdreven als de gezamenlijke vakantie toch een romantisch succes bleek. Het huis dat op puur praktische redenen werd gekozen kan nadelen hebben die van tevoren niet hebt ingecalculeerd. De nieuwe collega die jij niet zag zitten vanwege een gebrekkig cv en angstige blik in de ogen blijkt na een maand misschien een heel fijn mens om mee samen te werken. Welke keuze we ook maken: soms is het raak, soms niet.

Wetenschappers krijgen steeds meer grip op het glibberige fenomeen ‘intuïtie’. Onze Amerikaanse collega Eric Barker doet veel literatuuronderzoek en probeerde onlangs wetenschappelijk antwoord te geven op de vraag: wanneer is het goed je intuïtie te vertrouwen en wanneer juist niet?

Wanneer kun je beter wel op je intuïtie vertrouwen?
Bij eerste indrukken over mensen. In slechts 100 milliseconden heeft ons brein al een eerste indruk ontwikkeld over iemand. Echt waar. En we hebben het vaker goed dan verkeerd. Na vijf minuten observatie kunnen met zo’n 70% kans voorspellen hoe iemand in grote lijnen zal zijn. Is iemand extravert? Een betrouwbare werknemer? Sterk geweten? Conservatief? Onbetrouwbaar? Een makkelijk slachtoffer? Een warme persoonlijkheid? Redelijke kans dat je intuïtie het juist heeft (tenzij je met een psychopaat te maken hebt.) Hoe zit het met intelligentie? Bij kinderen en volwassen kun je hun intelligentie al snel juist inschatten. Bij pubers en bejaarden is het makkelijker mis te gokken. Politieke voorkeur? Jep, laat zich vaak raden. Homo of hetero? Meestal zien we het (en anders kun je op deze website kijken?)

Waneer kun je intuitie beter niet vertrouwen?
De hersenen gebruiken short-cuts om snel beslissingen te kunnen maken. Hoewel het vaak prima voldoet in bepaalde situaties, gaat het in andere goed mis. Zoals eerder gezegd: in minder dan een seconde heb je al een indruk over iemand. Die is meestal vrij accuraat, maar wat gebeurt als je het mis hebt? Corrigeert ons brein dat vooroordeel dan? Nee, integendeel, hoe meer tijd je krijgt om een oordeel te vormen hoe meer je het oorspronkelijke vooroordeel juist bevestigt. Je gaat dingen zien die je verwacht te zien.

Verder? De aantrekkelijkheid van de persoon maakt dat we diegene intelligenter, betrouwbaarder, succesvoller en rijker inschatten. Dat is het zogenaamde halo-effect, gecombineerd met een stukje ‘blinde’ voortplantinsgdrang.

Hebben we het snel door wanneer mensen tegen ons liegen? We denken van wel, maar dat blijkt onwaar. We letten op de verkeerde dingen. We kijken naar ongemakkelijkheid en zenuwachtigheid, terwijl we beter op ontwijkend taalgebruik kunnen letten. Verder: we geven de voorkeur aan welbespraaktheid boven eerlijkheid, en zelfvertrouwen boven echte deskundigheid. Mensen die antwoorden op vragen soepeltjes ontwijken worden meer vertrouwd dan mensen die ietwat lomp zeggen waar het op staat. Artsen die grondig te werk gaan en dubbelchecken worden minder vertrouwd dan artsen die meteen claimen het zeker te weten.

Hoe kan dit? Onderzoek laat zien dat we ‘makkelijke informatie’ als meer waar ervaren dan informatie die moeilijker te begrijpen valt en waar we ons meer in moeten verdiepen. Iemand die blaakt van zelfvertrouwen zal het wel weten, denken we. Als we echt willen weten welke dokter het bij het rechte eind heeft moeten we ons zelf ook in de materie verdiepen. Weinigen hebben daar zin in of tijd voor.

Mogelijk denk je nu: ‘Hoho, zo naiëf ben ik helemaal niet, anderen zijn zo.’ Deze zelfoverschatting is volgens deskundigen precies de reden waarom mensen hun vooroordelen niet corrigeren. Mensen zijn geboren zelfoverschatters blijkt uit talloze onderzoeken. De Amerikaanse psychologen Schoemaker and Russo testen meer dan 2.000 werknemers op hun kennis over hun specifieke werkgebieden. 99 % Van deze mensen overschatten hun verwachtte scores behoorlijk. Gemiddeld dachten ze het in 95 % van alle antwoorden goed te hebben, in werkelijkheid hadden ze het in 70 % van alle gevallen fout. Oeps.

Hoe kun je onze neiging tot overschatting eigenlijk verklaren? Het voelt gewoon goed.

Samenvattend: wanneer kun je beter met gevoel kiezen en wanneer met ratio?
Ap Dijksterhuis, onderzoeker van het onbewuste, heeft jarenlang onderzoek naar beslissingen gedaan. Hij concludeert uit zijn onderzoek:

Gaat het om kleine, relatief onbeduidende beslissingen (verzekering, koelkast, enzovoort)? Denk dan gerust goed na over de verschillende opties. Plusjes, minnetjes, afstrepen, dat werk. Gaat het om complexe beslissingen die je leven op de lange termijn beïnvloeden (huis, auto, baan, school, partner, enzovoort)? Geef je intuïtie voorrang. Die heeft meer gevoel voor het hele plaatje, de context. Als je dan rationeel kiest eindig je eerder met een verkeerde bank in je huis, een niet-passende broek in je garderobe of een partner waarbij je de neiging krijgt vreemd te gaan. Volgens Ap kun je er beter een nachtje over slapen en je onbewuste het werk laten doen. Die werkt gewoon door als jij ontspant.

En is het nuttig hier een workshop of cursus voor te volgen? Mijn intuïtie zegt: hoeft niet. Is net zoiets als naar de winkel fietsen om je zuurverdiende geld aan flesjes water te spenderen terwijl je thuis een kraan hebt.

Heb je iets aan dit bericht gehad?

Of draag je Psychologisch.nu een warm hart toe?

Misschien vind je het dan leuk om een donatie te doen!

Ja, ik doneer!
base-psy

4 reacties

  • Anne schreef:

    Leuk! ben het er helemaal mee
    Leuk! ben het er helemaal mee eens. kleine dingen goed over nadenken. grote dingen op gevoel! maar wat is intuitie? that’s the question. is dat volgens de wetenschap hetzelfde als het onderbewuste?

  • ANNA schreef:

    intuïtie
    Hoi Marcellino,

    ik wil graag reageren op Anne, ook al is het een tijdje geleden dat ze reageerde. Voor mij is intuïtie juist een combinatie van gevoel en verstand. Daarom heet het ook intuïtie. Ik kan zelf makkelijk bij mijn intuïtie als ik naar een rustige plek ga of als ik even uit de drukte stap. Vanuit de rust komt het vrijstromende denken op gang. En vaak zitten wij in het analytische denken. Deze termen worden gebruikt door de Amerikaanse psychologen Carlson en Bailey. Liever Langzaam leven. Ik ervaar intuïtie dus als vrijstromend denken. Als ik tegen mezelf zeg, joh, en bij dagelijkse beslissingen doe ik dat ook, “ik weet het even niet” dan stopt mijn analytische procesmatige denken en komen er automatisch nieuwe inzichten. Of ik krijg het inzicht dat ik even pauze mag nemen. Vanuit die pauze komt dan het vrijstromende denken meer intuïtieve denken op gang en krijg ik een nieuwe idee wat dan weer zorgt voor de juiste beslissing.

  • Anna schreef:

    intuïtie
    Het is leuk om over dit onderwerp te lezen op deze site. Misschien wil je ook eens mijn artikel lezen, dat gaat over de hierboven beschreven manier van denken: http://www.positieveblik.nl/manieren-van-denken/

    alvast bedankt 🙂

  • Arjen schreef:

    Voor mij is intuïtie als een
    Voor mij is intuïtie als een innerlijk kompas. Te gebruiken om te oriënteren wanneer het onduidelijk is waar ik mij bevind en wil komen waar ik wil zijn. Niet zozeer een middel om niet te gaan waar ik niet wil zijn, want dat betekent automatisch de andere richting waar het omgaat, lijkt me.
    En intuïtie is niet per definitie goed en ook niet slecht, mensen met kwade intenties hebben ook intuïtie, iedereen heeft het, het is een richtingaanwijzer!
    Me laten leiden door mijn intuïtie als mijn gids is gebaseerd op mijn persoonlijke intenties, geloof ik. Het kennen van dergelijke intenties bepaalt het vertrouwen op intuïtie, denk ik. En soms maak ik keuzes volledig los van alles dat kan dienen ter controle en kom ik daar waar ik me geen voorstelling van had kunnen maken, en een niet te missen verrassing is!

Laat een antwoord achter aan Arjen Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *