Ons brein is een geoliede invulmachine. Het is niet geëvolueerd om de werkelijkheid nauwkeurig weer te geven, maar om ons te helpen functioneren en overleven. Om dat te doen probeert het brein per situatie zo snel mogelijk de vraag te beantwoorden: wat is hier aan de hand en wat moet ik hiermee? Ons brein is gemaakt om op basis van een paar signalen en stimuli zo snel mogelijk tot actie over te gaan. Dat vergroot de overlevingskansen. Als een of andere pipo in clownspak met een bloederig mes als een bezetene op je af rent vraag je je niet eerst rustig af of dit weleens een grap zou kunnen zijn: dan ren je weg. Da’s best een handige eigenschap van die grijze massa in mijn bovenkamer, denk je misschien. Alleen, laat diezelfde eigenschap nu een keerzijde hebben in discussies.
Discussies kunnen eindeloos doorsudderen. In relaties, over wie te weinig rekening houdt met de ander, of op het werk tussen afdelingen met eigen belangen. Ook op internetfora is het vaak verbazend om te zien hoe onbekenden eindeloos heftig op elkaar reageren als er zekere maatschappelijke kwesties worden aangekaart. Zowel jij als die irritante gebruiker IkWeetHetTochLekkerBeter, je partner, collega of immer bemoeizuchtige zus vindt dat de ander een bord voor de kop heeft. Nee, het probleem ligt niet bij jou. Of je het nu wil of niet, jullie hebben in elk geval een ding gemeen: de ander denkt daar net zo over!
Het is gemakkelijk je eigen aandeel in de discussie te vergeten of te negeren. Jij weet zelf namelijk precies welke ervaringen, gebeurtenissen en overtuigingen maken dat jij nu zus of zo reageert. Jij vindt het volkomen terecht dat je de ander afblaft of belachelijk maakt. De kans is echter groot dat jouw gedrag voor de ander lastiger te verklaren is en op weerstand stuit. Wat bij jou uiteraard ook weer weerstand opwekt.
En dan is er de buitenwacht die nog eens voor een extra negatieve stimulans kan zorgen. Er zijn vast vriendinnen of collega’s die soortgelijke ervaringen hebben als jij. Hun bevestiging maakt dat jij de hakken in het zand zet.
De consensus van gelijkgestemden zie je tevens in online discussies terug. Wat je ook beweert, je vindt vast medestanders in jouw gedachtengoed, zij zijn het bewijs dat jij het bij het rechte eind hebt! Jij en je medestanders versterken elkaar vervolgens in jullie stellige mening, moedigen elkaar aan om vol te houden, geven elkaar linkjes die jullie mening onderschrijven en zo ontstaat een bubbel van een eigen werkelijkheid die jullie saampjes heel goed in stand weten te houden. Denk jij dat de overheid camera’s in alle lantaarnpalen heeft geplaatst om ons allen in de gaten te houden? Je vindt vast mensen die daar net zo over denken (excuses als we nu een nieuwe complottheorie in het leven hebben geroepen).
Halt!
Een van de handvatten om een heftige discussie om te zetten in een dialoog is de natuurlijke invulneiging van je brein een halt toeroepen en juist op onderzoek uit te gaan. Echt begrijpen begint pas wanneer je stopt met ‘invullen’, aandacht hebt voor het hier en nu en vragen begint te stellen. Om iemand écht te begrijpen en met diegene in tune te zijn, moet je tussendoor dus heel bewust die intuïtieve invulmodus uitschakelen.
‘Er is een groot verschil tussen écht weten en schijnweten.’
Wanneer we inzoomen op de voortschrijdende discussie en strijd binnen relaties: veel stellen denken dat ze elkaar door en door kennen. Maar uit onderzoek blijkt dat als mensen vragen moeten beantwoorden over hun partner ze het verrassend vaak mis hebben. Hoe dat kan? Partners kunnen inderdaad elkaars reacties soms heel accuraat voorspellen, maar dat is iets anders dan écht begrijpen waarom de ander zich zo gedraagt. Er is meer voor nodig, namelijk aandacht, vragen stellen enzovoorts.
Trouwens, het is een illusie te denken dat je elkaar door en door kent. Je partner verandert, jij verandert, alles verandert; je kent elkaar dus nooit helemaal. Je kunt je partner niet kennen zoals je een schoolboek of gebouw kunt kennen, je partner is een levend proces. Wil je weten wat hem of haar beweegt? Ga nooit zomaar ergens vanuit: vraag het, bespreek het en probeer het te begrijpen.
Echt weten vs. schijnweten
Wanneer begrijp je wat de ander zegt? Als je in je eigen woorden kunt samenvatten wat de ander bedoelt en hij/zij het met die samenvatting eens is. Er is een groot verschil tussen écht weten en schijnweten. Echt weten heeft meer weg van ‘eerst onderzoeken hoe iets zit’. Schijnweten lijkt op ‘dogmatisch veronderstellen’.
Schijnweten (invullen) klinkt vaak als:
‘Ik weet precies hoe het zit: jij bent koppig en reageert weer eens totaal overtrokken!’
Beter is iets als:
‘Je reactie komt fel over en ik snap het eigenlijk niet helemaal. Mis ik iets?’
In het eerste voorbeeld wordt de ander klemgezet. Wat kun je zeggen als je al bent veroordeeld? In het tweede voorbeeld is er interesse naar de beweegreden van de ander en wordt er automatisch ruimte gemaakt voor een positieve reactie. Door de reactie van de ander te onderzoeken kom je er achter hoe het echt zit en bied je daarnaast ruimte voor positieve verandering. Uiteindelijk is dat toch belangrijker dan gaan voor het eigen gelijk dat je creëert onder jouw hersenpan?
Recente reacties