We zijn allemaal ‘gekkies’ vastzittend in een eigen werkelijkheid

Kijk eens om je heen, de wijde wereld in. Denk je dat je nu scherp/objectief/waarheidsgetrouw de wereld ziet zoals die is? Vast, toch is het niet zo. Jouw brein – het instrument waarmee je de wereld probeert te snappen – is vergelijkbaar met een sterk vervormd en gekleurd vergrootglas.

In eerste instantie eentje die evolutionair ‘geslepen’ is voor de menselijke soort. Onze geest zoomt in op dingen die belangrijk zijn voor ónze overleving. Daarom ervaren honden, katten, vliegen, vissen en vleermuizen de werkelijkheid totaal anders dan wij.

Zoals je inmiddels wel hebt gemerkt ervaren mensen om jou heen de wereld heel anders dan jij. Je bent zo gewend geraakt aan jouw kijk op de wereld dat je overtuigd bent dat je naar dé Werkelijkheid kijkt. En dat denken al die andere mensen dus ook, terwijl zij eigenlijk net als jij naar hun gekleurde versie van de werkelijkheid (met kleine letter) kijken. Genen, cultuur, ervaringen, geslacht, tijd en plaats: dat zijn grofweg de ingrediënten die bepalen hoe jouw glas geslepen en gekleurd is.

Helaas is ons brein geëvolueerd om te zien wat we verwachten of willen zien. Ja, we zijn allemaal geneigd om bevestiging van onze bestaande vooroordelen te omarmen en informatie die ons huidige wereldbeeld weerspreekt te negeren of weg te praten. In zekere zin zijn we allemaal ‘gekkies’ die in een eigen werkelijkheidsbubbel leven.

‘De werkelijkheid is datgene wat, wanneer je stopt erin te geloven, niet weggaat en overblijft.’
– Philip K. Dick, schrijver –

Blinde vlekken

Een eerste medicijn daartegen is: kritisch naar je eigen ideeën durven kijken en die durven bijstellen. Maar dat is lastig als jij je niet bewust bent van de vervormingen en inkleuringen door je geest. Als je niet actief zoekt naar ontkrachting van je eigen ideeën beland je al snel in de hoek van discriminatie, zondebok-aanwijzing en complotdenken. Echt, we zijn er allemaal gevoelig voor. Uit onderzoek blijkt dat mensen vaak prima in staat zijn irrationele vooroordelen bij hun medemensen te zien, maar niet die bij zichzelf (we noemen ze niet voor niets blinde vlekken.) Wij vinden daarom dat anderen hun beeld van de werkelijkheid moeten bijstellen, maar wijzelf niet… want wij zien dé Werkelijkheid wel zoals die is. Echt waar? Altijd? Op alle vlakken? Ook op de details?

Knappe koppen uit het verleden – filosofen en wetenschappers – hebben een methode ontwikkeld om de wereld áchter al die uniek gekleurde en vervormde vergrootglazen te ontdekken. Wetenschap is niets anders dan een setje spelregels om de invloed van onze vooroordelen, zo je wilt onderbuikgevoelens, en blinde vlekken buiten te houden. Wetenschap is niet een instituut dat een patent wil hebben op dé Werkelijkheid en alternatieve meningen wil censureren. Wetenschap is een proces om de werkelijkheid beetje bij beetje beter te leren kennen. Hoe? Door valse werkelijkheden en illusies weg te kunnen strepen, krijgen we een beter idee hoe het wél zit. Zoals sciencefictionschrijver Philip K. Dick ooit zei: ’De werkelijkheid is datgene wat, wanneer je stopt erin te geloven, niet weggaat en overblijft.’

Statistiek

Daarom hebben we inmiddels betere verklaringen voor ziekte en onweer dan ‘God is boos!’, daarom hebben we nu smartphones, raketten, oncologen en schoon drinkwater. Als wetenschap klopt, kunnen we daar namelijk onze werkelijkheid mee beïnvloeden.

Wil jij je blinde vlekken leren zien en ‘dichter’ bij de werkelijkheid komen? Dat wil jij vast. Twijfel dan eens wat vaker aan jouw werkelijkheidsbeleving. Zeg het eerlijk wanneer je iets niet weet. Of wanneer je angst voor iets hebt. Verdiep je in de spelregels van wetenschap en statistiek. Neem niet zomaar iets van iemand aan omdat hij/zij charismatisch is, een goede babbel heeft of een bepaalde status heeft. En lees enkele artikelen hieronder.

Waarom jij altijd gelijk hebt (ook als je geen gelijk hebt)
Zes blinde vlekken die je leven kleuren